Αγαπημένε μας, δάσκαλε… (“Χ.Ν.”, 28-1-13, Στ.Γ.Καλαϊτζόγλου)

• «Καλό σου ταξίδι γλυκέ μας δάσκαλε,
Καλό κατευόδιο από την τάξη σου,
- «τα μικρά» σου, μας έλεγες -
…Σ’ ευχαριστούμε για όλα»

ΤΙΣ ΠΡΟΑΛΛΕΣ, με πήρε στο τηλέφωνο ένας παιδικός φίλος από τη Θεσσαλονίκη, ο Λ. Γερ. Μου είπε πως ο πολύ καλός μας δάσκαλος στην Παιδόπολη «Καλή Παναγιά», ο κύριος Σπύρος Π., μας άφησε χρόνους. «Πλήρης ημερών και εν ειρήνη».
ΤΗ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ εκείνης της ημέρας επέτεινε συνειρμικά η ταινία «Ο εξαιρετικός Κύριος Λαζάρ» (‘Monsieur Lazhar’), που είδαμε με τη γυναίκα μου. Θέμα της, τα βαθιά σημάδια που αφήνει στην ψυχή ενός παιδιού ο απροσδόκητος θάνατος ενός αγαπημένου δασκάλου. Αλλά και η δυσκολία του «διαδόχου» του που θα κληθεί να συμφιλιώσει τις παιδικές ψυχές με την έννοια του θανάτου, αναπληρώνοντας ταυτόχρονα το κενό που αφήνει ο θάνατος ενός συναδέλφου.
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ του κυρίου Σπύρου προκάλεσε μια πλημμυρίδα παιδικών αναμνήσεων που όρμησαν απ’ το πουθενά. Ξαναθυμήθηκα το πρόσωπό του, το γλυκό του χαμόγελο, την απίθανη υπομονή του, τις «αγριοφωνάρες» του όταν κάτι δεν πήγαινε καλά στην τάξη. Θυμήθηκα τις συναντήσεις που είχαμε μαζί του στη Στ’ τάξη, «εκτός σχολικού ωραρίου». Τα ανοιξιάτικα βραδινά που απ΄το αλώνι μας ξεναγούσε στον Ουρανό: από δω η Πούλια, από εκεί ο αποσπερίτης.  Εκείνες οι επαφές -σπάνιες στους «άγριους» μετεμφυλιακούς καιρούς που ζούσαμε- απομυθοποίησαν την αυστηρότητα που κουβαλούσε το επάγγελμα. Γι’ αυτό, το αγαπήσαμε κι εμείς και το ακολουθήσαμε.
ΠΟΤΕ ο κύριος Σπύρος δεν μας είδε σαν «καημένα ανταρτόπληκτα». Νεαρός, πρωτοδιόριστος δάσκαλος, μας πρόσφερε απλόχερα την αγάπη του. Όχι σαν ελεημοσύνη, αλλά επειδή την αξίζαμε. Η αγάπη του όμως, είχε όρια και δεν σήκωνε «παρεξηγήσεις». Μας αγκάλιαζε σε μια εποχή που οι άλλοι δάσκαλοι ήταν απόμακροι. Κι εμείς, λόγω εμφυλίου, είχαμε τα προβλήματά μας. Εκείνη η συναισθηματική πληρότητα που πήραμε, όχι μόνο από τον κ. Σπύρο αλλά και από άλλους, μάς απέτρεψε από του να προσφύγουμε σε ψυχιάτρους και ψυχαναλυτές.
ΤΟΝ θυμάμαι, συνήθως πράο και καλοσυνάτο, να σκύβει στοργικά πάνω στα γραπτά μας στις εξετάσεις. Οι συσπάσεις του προσώπου του πρόδιδαν πολλά! Τον αναθιβάνω τις ώρες που μας διάβαζε αποσπάσματα από πολλά εξωσχολικά βιβλία. Προηγούνταν δεκαετίες από την εποχή του και πάντα πάσχιζε να μας ανοίξει δρόμους για καινούργιους κόσμους… Δεν λησμονώ ποτέ πως, όταν δώσαμε εξετάσεις για το Γυμνάσιο και μερικοί από μας (που αποτύχαμε) κατεβήκαμε στην Αθήνα να μάθουμε τέχνη, ο κ. Σπύρος κατέβηκε κι αυτός λίγο αργότερα, έψαξε και μας βρήκε στην Παιδόπολη του «Αγίου Ανδρέα» (Ραφήνα). Μας έδωσε κουράγιο και μας έπεισε «να μη παρατήσουμε τα γράμματα». Και δεν τα παρατήσαμε…
Ο ΙΔΙΟΣ μας έμαθε τι σημαίνει σωστή κι αντικειμενική αξιολόγηση, εξηγώντας μας τη βαθμολογία του μέσα στην τάξη. Κι εμείς, όταν ερχόταν ο επιθεωρητής από τη Βέροια να τον επιθεωρήσει, τον βγάζαμε πάντα ασπροπρόσωπο! Αργότερα, εκπαιδευτικοί κι εμείς αντιληφθήκαμε πόσο σημαντικό είναι να αξιολογείς τους ανθρώπους ανάλογα με την αξία τους. Οχι σύμφωνα με την καταγωγή, τη φτώχεια, τον πλούτο, το κόμμα, την κοινωνική τους θέση ή την άνωθεν «πίεση»…
ΧΑΡΗ στον κύριο Σπύρο, τους άλλους δασκάλους και ομαδάρχες της Παιδόπολης, μάθαμε τι θα πει ευγενική άμιλλα (γυμναστικές επιδείξεις, εθνικές γιορτές), τι η προσωπική ευθύνη (ατομικές εργασίες), τι σημαίνει πειθαρχία (δίκαιες τιμωρίες). Να παραμένουμε αισιόδοξοι, οτιδήποτε κι αν μας συνέβαινε στη ζωή. Εκείνοι οι δάσκαλοι ωρίμασαν και μέστωσαν τη σκέψη μας.
…ΑΛΗΣΜΟΝΗΤΑ παιδικά χρόνια. Παρ’ ότι βαρυφορτωμένα από «απουσίες» πολυαγαπημένων προσώπων στον εμφύλιο, παραμένουν ανεξίτηλα. Επειδή δε εκείνος ο πόνος δεν ήταν ατομικός αλλά συλλογικός, υπήρξε για όλους μας πιο υποφερτός. Δεν υπήρχε διάκριση ανάμεσα στον σκοτωμένο πατέρα του «αριστερού» από εκείνον του «δεξιού». Καθόμασταν στο ίδιο θρανίο ο ένας δίπλα στον άλλο. Τέτοιες έχθρητες δεν χωρούσαν στο μυαλό και την καθημερινότητά μας. Οι παιδικές μας  μνήμες ήταν ήδη παραφορτωμένες από αίμα για να… θέλουμε κι άλλο!  Ποιος λοιπόν, δάσκαλος ή ομαδάρχης, θα τολμούσε να κάνει προπαγάνδα υπέρ της μιας ή της άλλης παράταξης;
ΑΥΤΟ που θέλαμε ήταν ένας παρηγορητικός λόγος, μια κίνηση τρυφερότητας, μια απόσπαση της προσοχής από την ατομικότητά μας. Το κατάφερναν αυτό ο κύριος Σπύρος και οι υπόλοιποι: με το συλλογικό παιχνίδι, τις λέσχες με τα πολλά βιβλία, την προγραμματισμένη μελέτη, τις ομαδικές γιορτές, τη συμμετοχή στον εκκλησιασμό, τις εκδρομές, τις Σαββατοβραδιάτικες «πυρές», το κοινό πρόγραμμα…
ΕΤΣΙ, ο θάνατος του δασκάλου μας είναι διπλός: τη μια, γιατί χάσαμε έναν  πραγματικό φίλο, την άλλη γιατί υπήρξε ένας εκπαιδευτικός που είχε το πάθος και την αγωνία να μας απαλύνει τον προσωπικό πόνο. Αλλά και να μας μεταδώσει γνώσεις και εμπειρίες ζωής που πίστευε πως θα μας βοηθούσαν. Και μας βοήθησαν αφάνταστα…
…ΠΟΛΛΑ θα ήθελα να πω στον παλιό καλό μου δάσκαλο. Δεν μπόρεσα να του τα πω, όσο ζούσε. Μετανιώνω γι αυτό. Ναι! Οταν αγαπούμε κάποιον, το σωστότερο είναι να του το εκφράζουμε. Οσο αδέξιοι κι αν είμαστε, είναι λάθος να καταχωνιάζουμε τα συναισθήματά μας. Ειδικά, όταν πρόκειται για ένα δάσκαλο που σημάδεψε τη ζωή μας, ένας «ευχαριστήριος» λόγος  είναι η ελάχιστη ανταμοιβή του.
ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ μάθημα που πήραμε από τον κύριο Σπύρο, εκτός από τον «ταξιδιάρικο» καλό του λόγο, ήταν ο τρόπος ζωής και συμπεριφοράς του. Μας έμαθε να εκφραζόμαστε απλά και κατανοητά. Να ζούμε με ολιγάρκεια. Να μην επιδιώκουμε τη «μεγάλη ζωή». Να είμαστε αυτάρκεις. Να έχουμε συνέπεια σ’ αυτά που λέμε και να ακολουθούμε τη συνείδησή μας μόνο. Κυρίως δε, να χορταίνουμε… παιχνίδι.
ΠΕΠΟΙΘΗΣΗ του κυρίου Σπύρου ήταν πως, ναι, ο κόσμος δεν «διορθώνεται» αμέσως, όπως εμείς θέλαμε και υποσχόμασταν στον εαυτό μας εκείνα τα χρόνια… Ομως, αν ο καθένας, έλεγε, προσπαθήσει να κάνει το σωστό από το πόστο του, τότε υπάρχει ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο. Σίγουρα ήταν πολύ δύσκολη η περίοδος που περνούσαμε τότε. Σίγουρα είναι πολύ δύσκολη η περίοδος που περνάμε τώρα. Όμως οι κοινωνίες γίνονται πιο ανθρώπινες, μόνον όταν ο καθένας μας νοιάζεται για τους άλλους. Οπως νοιάστηκαν εκείνοι οι δάσκαλοι για μας…
…ΝΑΙ, αγαπημένε μου δάσκαλε, εσύ και η μετέπειτα ζωή μάς μάθατε πως, όταν όλα γύρω είναι γκρίζα, οι άνθρωποι που ασχολούνται με την παιδεία, με τα παιδιά, έχουν την υποχρέωση, έστω μόνοι, μέσα από το ζόφο των πραγμάτων να χαρίζουν στους άλλους λίγο φως από το «φως» τους… (Στ.Γ.Κ.)

——————————————————————

Υ.Γ. Στη φωτογραφία (από το αρχείο μου), ο κ. Σπύρος Παντρεμένος, ο δάσκαλός μας, είναι ο πρώτος δεξιά.

Δίπλα του ακριβώς είναι η άλλη γλυκύτατη δασκάλα που μας είχε στην Τρίτη Τάξη, η κα Χρυσούλα (δεν θυμάμαι επώνυμο).

Υ.Γ2. Χρυσούλα Κωστή, συμπληρώνει ο Λ. Γερασίμου. (Αύγ. 2013)

Αριστερά στην άκρη είναι ο κ. Νικηφορίδης, δάσκαλός μου στην Ε’ Δημοτικού.

Πάντα καλά!

Στ.Γ.Κ.