ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ, ΤΑΜΠΟΥ ΚΑΙ ΚΡΙΣΗ (“Χ.Ν.”, 26-3-3, Στ.Γ.Κ.)

• «Δεν είναι δυνατόν η κοινότητα των ιστορικών να υπηρετεί δυο εκδοχές της ιστορίας: μια υπεύθυνη, έγκυρη και στοχαστική και μια λαϊκή για ευρεία κατανάλωση και σχολική χρήση» [Βασίλης Παναγιωτόπουλος, ιστορικός, ομότιμος δ/ντής ΙΝΕ/ΕΙΕ] (1)

• «Όταν φτιάχνεις στρατιώτες,  κάποιoν πρέπει να πολεμήσουν» [Χριστίνα Κουλούρη, Πανεπιστημιακός, στον Στ. Θεοδωράκη, 26-27/10/2007, Το Βήμα]

ΟΙ ΠΑΡΑΠΑΝΩ αφορισμοί περί «ιστορικών» και εξειδικευμένης Ιστορίας επιβεβαιώνουν το πόσο η ιστοριογραφία (2) παραμένει πάντα ένα επίκαιρο και καυτό θέμα. Αλλά και πόσο ρευστό είναι το περιεχόμενό της, αφού καθημερινά προστίθενται νέα ιστορικά στοιχεία που πιθανόν δεν λαμβάνονται υπόψη!

Η ΙΣΤΟΡΙΑ, όπως γράφεται από το επίσημο κράτος, έχει τη μορφή του διπρόσωπου Θεού των Λατίνων, του Ιανού. Δηλαδή, υπάρχει μια στενά «υπαγορευόμενη» ιστοριογραφία για εσωτερική κατανάλωση/διαπαιδαγώγηση σχολικών γενεών, και μια εξωστρεφής «ακαδημαϊκή» που βλέπει τα πράγματα στην αντικειμενική τους ιστορική διάσταση -χωρίς πολιτικές σκοπιμότητες.

ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΤΑΙ πως η Ιστορία (η ορθή και πολύπλευρη καταγραφή των γεγονότων) είναι το δυσκολότερο «μάθημα» στην πορεία ενός έθνους. Κι αυτό θα συμβαίνει όσο η Ιστορία θα συντάσσεται από την άρχουσα τάξη-τη νικήτρια σε πολέμους ή εκλογικές αναμετρήσεις. Η δε Παιδεία θεωρείται λάφυρο και μοχλός άσκησης ιδίας πολιτικής των κομμάτων…

ΤΑ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΑ και μεταπολιτευτικά σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας ήταν γραμμένα πάντα με κομματικές/ταξικές αποχρώσεις. Ας πούμε, κάνουν ελάχιστες αναφορές στην Εθνική Αντίσταση και τον Εμφύλιο. Και καμιά αναφορά στο λεγόμενο «παιδομάζωμα» (απαχθέντα Ελληνόπουλα στις χώρες του ανατολικού μπλόκ)ή στο «παιδοφύλαγμα» (Παιδοπόλεις της Φρειδερίκης). Παραμένουν ταμπού… Αλλά μήπως η Μικρασιατική Καταστροφή, τα Σεπτεμβριανά (1955), το Πολυτεχνείο (1973), η Κυπριακή Τραγωδία (1974) δεν παρουσιάζονται με φειδωλό, ελλειπτικό ή εσκεμμένα μεροληπτικό τρόπο; Μήπως δεν είναι ταμπού η μη δημοσίευση των Αρχείων του ΚΚΕ;

ΔΥΣΤΥΧΩΣ, στην εποχή του Διαδικτύου όπου η πληροφόρηση επί ενός θέματος είναι πολυποίκιλη, ενώ και η πρόσβαση σε κάθε είδους πηγές είναι ευκολότατη, το σχολικό εγχειρίδιο Ιστορίας παραμένει «μονολιθικό». Το χειρότερο είναι ότι, ενώ σε όλον τον κόσμο, το πολλαπλό βιβλίο Ιστορίας είναι θεσμός, στη χώρα μας η διδασκαλία της εξακολουθεί να γίνεται από ένα και μόνο βιβλίο!

ΕΑΝ λοιπόν συμβεί κάποιος ανήσυχος ιστοριοδίφης να παρουσιάσει δημόσια μια άλλη αδιάψευστη ιστορική μαρτυρία, διαφορετική από αυτή του σχολικού βιβλίου, τότε αρχίζει η διαλογική… επαναδιαπραγμάτευση του γεγονότος! Αν πάλι τύχει ο καθηγητής στην τάξη να έχει ευρύτητα αντιλήψεων και δεν αρκείται στο «αυτό λέει το βιβλίο, αυτό πρέπει να ξέρετε!», τότε υπάρχει πιθανότητα να διαλυθούν πολλά σκοτάδια, να πέσουν πολλά ταμπού. Βλέπετε, όταν δημιουργείται μια «μυθοπλασία» γύρω από ένα ιστορικό πρόσωπο ή κάποιο γεγονός, η απομυθοποίησή του είναι όχι μόνο δύσκολη, αλλά και μη αποδεκτή από τους «ειδήμονες». Αυτομάτως γίνονται επιθέσεις του τύπου «παραποίηση ή διαστρέβλωση της Ιστορίας», ή «κομματικοποίηση του σχολείου»!

ΝΑΙ! Η Ιστορία «ως επιστήμη της κατανόησης των κοινωνικών μηχανισμών» οφείλει ταυτόχρονα να έχει και παιδαγωγικές βλέψεις, εφόσον διδάσκεται στα σχολεία. Ο βαθύτερος όμως στόχος της θα πρέπει να είναι η αυτογνωσία των πολιτών ενός έθνους, ώστε να καλλιεργείται η λεγόμενη εθνική συνείδηση. Χωρίς αυτή, δεν υπάρχει εθνική συνοχή. Εξάλλου, μια κοινωνία αντιλαμβάνεται μέσα από το παρελθόν της τη διαχρονική ύπαρξή της. Ταυτόχρονα κάθε κοινωνία ολοκληρώνεται ψυχολογικά και συναισθηματικά και κτίζει την πολιτιστική ταυτότητά της. Τα παραπάνω προϋποθέτουν μια «ισότιμη μεταχείριση των ιστορικών πηγών».

ΕΛΑΧΙΣΤΟΙ είναι οι καθηγητές που θέτουν ως στόχο στο μάθημα της Ιστορίας την εύρεση της ιστορικής αλήθειας. Όσοι το πράττουν συνήθως κατηγορούνται ότι «παραποιούν τα ιστορικά γεγονότα»,  ή ότι φθείρουν «τα χρηστά ήθη» της νεολαίας λέγοντας κάτι επιπλέον… Αλλά ποιοι και με ποια λογική ρυθμίζουν το εθνικό φρόνημα και τις ιστορικοπαιδαγωγικές ανάγκες της νεολαίας;  Είναι δυνατόν η Ιστοριογραφία, από καθαρά αντικειμενική και ψυχρή γνώση του παρελθόντος, να καθίσταται μόνο παιδαγωγική  καθοδήγηση;

ΕΤΣΙ η Ιστορία μιας χώρας γράφεται με μισόλογα, αποσιωπήσεις γεγονότων, συγκαλύψεις προσώπων, υποτιμήσεις, μυθοποιήσεις. Από την άλλη, κάθε κομματική παράταξη (Αριστεροί -μαρξιστική αντίληψη Ιστορίας, Δεξιοί -καπιταλιστική θεώρηση) «αμιλλώνται» στο να «ιστοριογραφούν» το παρελθόν όπως τους βολεύει.

…ΣΤΙΣ ΜΕΡΕΣ μας, τους αγχέμαχους πολέμους αντικατέστησαν  αόρατοι εχθροί! Η ολοένα εξελισσόμενη τεχνολογία, η εξάπλωση του διαδικτύου και οι… δανειστές των κρατών, κρατούν την γραφίδα! Μετά την 11/9/2001 η «νέα» τεχνική των πολέμων- κυρίως όμως οι οικονομικές κυρώσεις- αντικατέστησαν τα «κλασικά» πολεμικά συμβάντα.

ΓΙΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ, η τρόικα στη γονατισμένη χώρα μας δεν διαπραγματεύεται το τι θα πάρει, αλλά παίρνει όσο μπορεί περισσότερα. Το χρήμα είναι επικυρίαρχο. Το διαπιστώνουμε αυτές τις αγωνιώδεις μέρες με τους ωμούς οικονομικούς εκβιασμούς των μεγάλων εναντίον της Κύπρου… Η «δολοφονία αμάχων» δεν γίνεται πια με βομβαρδισμούς, αλλά με ασφυκτικές απειλές κατάρρευσης οικονομιών και πτωχεύσεις κρατών! Δυστυχώς, δεν κακοποιούνται μόνο οι ανθρώπινες υπάρξεις. Καταρρακώνονται κι οι πανανθρώπινες αξίες: ελευθερία, δημοκρατία, ισότιμη διαπραγμάτευση, πατριωτισμός,  ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ατομικά δικαιώματα, δικαίωμα στην εργασία, δικαίωμα στη ζωή… Όλα υπό διωγμό.

ΝΑΙ, η Ιστοριογραφία μπορεί να αποβλέπει στη «διαμόρφωση κοινωνικών συνειδήσεων», αλλά σήμερα που όλα έχουν διαλυθεί ποια «αφήγηση| άραγε είναι ικανή να συνεγείρει τις συνειδήσεις; Με ποια στοιχεία «πατριωτισμού», ποια επιχειρήματα και ποιο όραμα μπορεί ένας «ηγέτης» να ξεσηκώσει και να καθοδηγήσει τα πλήθη;

ΑΛΗΘΕΙΑ, τι θα έχει καταγράψει η Ιστοριογραφία, μετά από 50 χρόνια, για αυτή την εποχή της τρόικας και των θανατηφόρων μνημονίων; Εκτός από τη μακροχρόνια οικονομική κρίση των νοτίων χωρών της Ευρωζώνης, εκτός από τα στατιστικά στοιχεία ανεργίας και τους θλιβερούς αριθμούς των αυτοκτονιών, ποιους, άραγε, θα έχει ανακηρύξει ως «ήρωες» της εποχής;

Η ΚΡΙΣΗ που περνάμε είναι κομμάτι της Ιστορίας μας. Κουβαλάει μαζί της πολλά θεατά αλλά και αθέατα. Που, ως άλλα ταμπού, θα παραμείνουν άγνωστα στους λαούς! (Στ.Γ.Καλαϊτζόγλου)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

-(1) Βασίλης Παναγιωτόπουλος, ιστορικός. Στο «Εθνική Ιστορία ή μήπως εθνική μυθολογία;» [Άρθρο στην εφημερίδα «Τα Νέα», «Βιβλιοδρόμιο», 25-27/3/11]

-(2) α)  «Ιστοριογραφία είναι η συγγραφή της ιστορίας, ιδιαίτερα εκείνη που θεμελιώνεται στην κριτική εξέταση των πηγών και τη σύνθεση επιλεγμένων τμημάτων από αυτές τις πηγές σε μία αφηγηματική συνέχεια που αντέχει στην ακαδημαϊκή δοκιμασία κριτικών μεθόδων» (Πάπυρος -Λαρούς-Βριτάνικα»)

β) Κατά τον Μπαμπινιώτη (β’ έκδ. 2002, σελ.791) ιστοριογραφία είναι « η έκθεση γεγονότων του παρελθόντος με λογοτεχνικό τρόπο και με βάση την κριτική έρευνα, την παράδοση και την προσωπική εμπειρία».