Ειρηνόφιλοι και φιλοπόλεμοι (Χ.ν., 13-1-25)
Posted on 13 Ιαν, 2025 in Τα Παιδοπολίτικα | 0 comments
Ειρηνόφιλοι και φιλοπόλεμοι
- Si vis pacem, para bellum (=Αν επιθυμείς ειρήνη, να ετοιμάζεσαι για πόλεμο) (λατινική ρήση)
ΗΔΗ, μπαίνοντας στον 21ο αιώνα, είδαμε έντονα σημάδια κόπωσης της “αμερικανικής υπερδύναμης”. Η έννοια πλανητάρχης αμφισβητήθηκε, ενώ και η λεγόμενη “δυτικού τύπου” δημοκρατία δέχθηκε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες αιματηρές επιθέσεις από ισλαμιστικές οργανώσεις.
Ο ΚΟΣΜΟΣ μας σήμερα στερείται μιας στιβαρής δύναμης, ή ομάδας δυνάμεων, που να είναι ικανή να ηγείται του πλανήτη επιβάλλοντας την παγκόσμια ειρήνη και διατηρώντας τη διεθνή τάξη. Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ, ο Τράμπ, υπόσχεται τον απομονωτισμό και την “αναστάτωση” παντού (Παναμάς, Μεξικό, Γροιλανδία, Καναδάς κ.ά.) κηρύσσοντας πιθανόν πολέμους, οικονομικούς ή κανονικούς, κατά το δοκούν. Πώς; Αντικαθιστώντας την αμερικανική δημοκρατία με τη χρηματοκρατία! Έτσι, η κήρυξη ενός πολέμου μπορεί να γίνεται από ένα άτομο και την κλίκα του (Ερντογάν, Πούτιν, Χαμάς, Νετανάχιου, Τραμπ και Μασκ κ.λπ.) όμως, για να επικρατήσει μετά η ειρήνη, θα απαιτείται υπογραφή από περισσότερα άτομα! Στην εποχή μας οι πόλεμοι γίνονται “δι’ αντιπροσώπων” ή “διά πληρεξουσίων”, όπως ακριβώς έγινε στη χώρα μας με τον λεγόμενο εμφύλιο (1946-1949).
ΤΗΝ ΗΛΙΘΙΟΤΗΤΑ και το αδιέξοδο των πολέμων περιέγραψαν πολλοί σε πεζό η ποιητικό λόγο… Στα 1958 εκδίδεται το βιβλίο του αγαπητού μας φιλόλογου καθηγητή, Στρατή Βούλγαρη (1), με τίτλο “Η Ελληνική Ιστορία κατηγορεί τους ξένους Ιστορικούς”-ένα βιβλίο σταθμός για την εποχή του. Ήταν η δεκαετία κατά την οποία η μετεμφυλιακή Ελλάδα αγωνιζόταν να σταθεί στα πόδια της. Ερείπια παντού· χιλιάδες τα θύματα από την Γερμανο-βουλγαρο-ιταλική Κατοχή. Μεγαλύτερη, η τραγωδία από τα τραύματα που άφησε πίσω του ο ελληνικός “εμφύλιος”, κυρίως στη Βόρειο Ελλάδα· τραύματα διάχυτα στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα, τόσο σε υλικές καταστροφές όσο και σε επίπεδο διχαστικής πολιτικής ανθρώπων: άλλοι στην εξορία, άλλοι στο χώμα, πολλοί αλοϊσμένοι, αρκετοί στο παραπέτασμα ή στις φυλακές κι άλλοι, όπως εμείς, ορφανοί “πατρός τε και μητρός”. Με εκείνον τον πόλεμο, εγκαινιάστηκε διεθνώς ο «Ψυχρός Πόλεμος» ανάμεσα σε ΕΣΣΔ (Σοβιετία) και Δυτικό κόσμο (ΗΠΑ, Ευρώπη): ένας “πόλεμος” νεύρων και πρώτη «μεταπολεμική» ιδεολογική εμπειρία Ανατολής-Δύσης, ως αποτέλεσμα της χρήσης της ατομικής βόμβας στην Ιαπωνία από τις ΗΠΑ.
… Ο ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ στο βιβλίο του (σελ. 61-62), διακόπτει τη συναρπαστική μυθολογική αφήγησή του σχετικά με την προέλευση των Ελλήνων για να στηλιτεύσει την απανθρωπιά των “καταραμένων πολέμων”. Τα λόγια του, αν και γραμμένα πριν από 66 χρόνια, ηχούν σαν να είναι σημερινά: (…) Όλες οι πολιτείες, απ’ την παληά τούτη εποχή, δοκιμαστήκανε σκληρά με τους κ α τ α ρ α μ έ ν ο υ ς πολέμους, που σκορπίσανε και σκορπάνε ακόμα σ΄όλη σχεδόν την έχταση της γης τις πιο θλιβερές και τις πιο ανατριχιαστικές συφορές και το πιο αξιοδάκρυτο πένθος. Κι‘ όμως, παρά τα μεγάλα κακά, που προκαλούνε, σαν τραγική ειρωνία, μάς τους εξαγιάζουνε και θέλουνε να μας κάνουνε και σήμερα ακόμα (1958) με το ζόρι να πιστέψουμε, πώς τους ευλογεί το άγιο χέρι τού θεού. Κι‘ αντί να προσπαθήσουνε όλοι τους με κάθε θυσία να τους εξαλείψουνε ολότελα σαν άγος και καταστροφείς της ανθρώπινης ευτυχίας απ‘τό πρόσωπο της γης, αντίθετα αγωνίζονται με κάθε θεμιτό κι‘ αθέμιτο μέσο να τους δώκουνε ηθικό περιεχόμενο. Πόσος κόλαφος κι‘ ειρωνία στην ανθρώπινη νοημοσύνη! Πόση εθελοτύφλωση κι‘ αυταπάτη! Πόσος εμπαιγμός -στους ίδιους τους τούς εαυτούς, όταν θέλουvε να εξιδανικέψουνε την αισχρότητα και την άλλη τους συμφορά! Πόση ασέβεια και κοροϊδία στη θεία δύναμη! Και να σκεφτή κανείς, πώς μια τέτοια καθαγίασή τους θάπρεπε να’ χη μπη από καιρό έκτος νόμου” (…)
ΤΟ ΠΑΡΑΛΟΓΟ ενός πολέμου, μας το λέει λακωνικά (και ειρωνικά) ο Τζόρτζ Όργουελ (“1984”): “Ο πόλεμος είναι ειρήνη, η ελευθερία είναι υποδούλωση, ενώ η άγνοια είναι δύναμη!”. Ένας πόλεμος ξεσπάει πολύ πιο εύκολα σε αντίθεση με την επίτευξη μιας ειρήνης που απαιτεί πολύ χρόνο. Κι ενώ η ειρήνη είναι ένα συνεχές δοξαστικό τραγούδι ζωής, ο πόλεμος είναι ένας μακρόσυρτος οδυρμός με αδιάκοπες οιμωγές και κλαυθμούς, μα κι αβάσταχτους πόνους· με ερείπωμένες πόλεις, χωριά και άδειες ανθρώπινες ψυχές.
ΜΠΟΡΕΙ στη ζωή μας και στη γύρω φύση να κυριαρχεί ο πόλεμος («πατήρ πάντων»), μπορεί η ειρήνη να βασιλεύει μόνο στα διαλείμματα δυο πολέμων, όμως, για τον Βενιαμίν Φραγκλίνο, «δεν υπάρχει ποτέ κ α λ ό ς πόλεμος, ούτε και κ α κ ή ειρήνη”. Βασική διαφορά ανάμεσα στον πόλεμο και την ειρήνη, είναι ότι ο πόλεμος είναι υπόθεση μιας δράκας μωροφιλόδοξων και φαντασμένων ατόμων, ενώ όσο διαρκεί η ειρήνη έχουμε μόνο πολέμους ιδεών. Ο Μένανδρος το λέει πιο απλά: «Η ειρήνη δίνει ψωμί στον γεωργό, ακόμα κι αν βρίσκεται ανάμεσα στα βράχια, αντίθετα ο πόλεμος του φέρνει δυστυχία κι αν ακόμα βρίσκεται στον πιο πλούσιο κάμπο.»
ΣΚΕΨΕΙΣ αντιπολεμικές βρίσκονται σε κείμενα, επιτύμβιες στήλες, μουσικές συνθέσεις, πίνακες και στίχους. Παντού εκφράζεται το ανικανοποίητο περί ε ι ρ ή ν η ς αίσθημα (και αίτημα):
-(Ερίχ Μαρία Ρεμάρκ–“Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο”): “Όταν οι ουλές απ’ τις λαβωματιές κλείνουν στο πρόσωπο του κόσμου και μες στους λάκους που‘καψε η πυρακαϊά δένει τα πρώτα της μπουμπούκια η ελπίδα και οι νεκροί μπορούν να γείρουν στο πλευρό τους και να κοιμηθούν δίχως παράπονο ξέροντας πως δεν πήγε το αίμα τους του κάκου, είναι η ειρήνη.”
-(Ναζίμ Χικμέτ–“Ειρήνη”): “Ειρήνη είναι η μυρουδιά του φαγητού το βράδυ, τότε που το σταμάτημα του αυτοκινήτου στο δρόμο δεν είναι φόβος, τότε που το χτύπημα στην πόρτα σημαίνει φίλος…”
-(Μπέρτολτ Μπρεχτ–“Ειρήνη”): “Ειρήνη είναι τα σφιγμένα χέρια των ανθρώπων, είναι το ζεστό ψωμί στο τραπέζι του κόσμου,
είναι το χαμόγελο της μάνας…”
ΘΑ ΥΠΑΡΞΕΙ άραγε ποτέ μια παγκόσμια οργάνωση για την προάσπιση της ειρήνης; Νομίζω πως θα… θεραπευτούμε από τη μανία των πολέμων, μόνον όταν αντιληφθούμε την ανωτερότητα της ειρήνης, όπως τη θέλει κι ο Ηρόδοτος: «Κανένας δεν είναι τόσο ανόητος που να προτιμάει τον πόλεμο απ’ την ειρήνη. Γιατί στον καιρό της ειρήνης τα παιδιά θάβουν τους γονείς τους, ενώ αντίθετα στον καιρό του πολέμου οι γονείς θάβουν τα παιδιά τους.»
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Για τον υπέροχο “δάσκαλο” Στρατή Βούλγαρη και την μετεμφυλιακή φτώχεια στη Θεσσαλονίκη, μπορεί κανείς να διαβάσει στο βιβλίο μας “Τα Παιδοπολίτικα-από την απώλεια στην καταλλαγή” (Χανιά, 2023), σελ. 13-20.