1.-«Ματαρόα» και «Κοσιούσκο»

Στην «Κ» της 29.12.2024, δημοσιεύθηκε μια σύντομη κριτική, μάλλον παρουσίαση, της μουσικοθεατρικής παράστασης, αναφερόμενη στο πλοίο «Ματαρόα», το οποίο, τον Δεκέμβριο του 1945, με πρωτοβουλία της εν Αθήναις Γαλλικής Πρεσβείας, μετέφερε 125 καλλιτέχνες, διαννοούμενους, κλπ, νεαρούς και αριστερούς κατά το πλείστον, στη Γαλλία. Έτσι απέφυγαν τις συνέπειες της τρομερής εμφύλιας διαμάχης των ετών 1946 – 1949.

Η μεταφορά αυτή, από την αριστερά έλαβε μυθικές διαστάσεις και μετεφέρθη πρόσφατα από την εναλλακτική σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο Κ.Π.Ι.Σ.Ν..

Αυτή, όμως, η μεταφορά με το «Ματαρόα» φαντάζει ως πολυτελής κρουαζιέρα, εν σχέσει με την συλλήβδην και βίαιη μεταφορά χωρικών των χωριών του «διχασμένου βουνού» της Μουργκάνας, που τους απήγαγε από τις εστίες τους ο λεγόμενος Δ.Σ.Ε., δηλαδή ο κομματικός στρατός του Κ.Κ.Ε., για να τους μεταφέρει, παρά τη θέλησή τους, στις λεγόμενες «Λαϊκές Δημοκρατίες», με το Πολωνικό φορτηγό πλοίο «Κοσιούσκο» τον Νοέμβριο του 1949.

Η χωρητικότητα του «Κοσιούσκο» ήταν 1.500 άτομα. Με απαίτηση, όμως, της ηγεσίας του Κ.Κ.Ε., προσετέθησαν άλλα 1.500 άτομα, παρά τις σφοδρές αντιρρήσεις του Πολωνού πλοιάρχου.

Η αναχώρηση του «Κοσιούσκο» έγινε από το Δυρράχιο της Αλβανίας, κατευθύνθηκε δυτικα προς τον Ατλαντικό Ωκεανό, διήλθε νύχτα από το Γιβραλτάρ, διέβη τα στενά της Μάγχης, έστριψε ανατολικά στη Βαλτική Θάλασσα, για να μας αποβιβάσει στο λιμάνι Γκτανσκ (Ντάντσιχ) της Πολωνίας.

Το ταξίδι κράτησε 12 μερόνυχτα, στοιβαγμένοι σα σαρδέλες στα αμπάρια του πλοίου. Αφόρητες συνθήκες. Επιγραμματικά: πείνα και δίψα, βρώμα και δυσωδία, ζάλη και ναυτία, χωρίς να γνωρίζουμε που πάμε.

Στο αναφερόμενο δημοσίευμα της «Κ», ο συντελεστής της παράστασης δήλωσε ότι το ταξίδι του «Ματαρόα» «αποτελεί καμπή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας»!! Κλασική περίπτωση κατά την οποία ασήμαντα περιστατικά μεγεθύνονται, με την αμετροέπεια που χαρακτηρίζει την αριστερά…

Τα γράφω αυτά γιατί ακούσιος επιβάτης του «Κοσιούσκο», ηλικίας 5 ετών, υπήρξα κι εγώ, όπως και ο συνομήλικός μου, γνωστός ποιητής, Μιχάλης Γκανάς, που απεβίωσε πρόσφατα.

Ήταν ένα ταξίδι μοναδικό, ίσως, στα παγκόσμια χρονικά. Το «Κοσιούσκο» μετέφερε βιαίως, και παρά τη θέλησή τους, Έλληνες ομήρους των ανταρτών, και δράστες ήσαν όχι αλλοεθνείς, αλλά ομοεθνείς που τους μετεφεραν σε ξένες χώρες.

Το αναφερόμενο δημοσίευμα της «Κ» χαρακτηρίζει τους 125 επιβάτες, «το καλύτερο κομμάτι του Ελληνισμού». Προφανώς, εμείς οι χωριάτες της Μουργκάνας για την ελίτ της αριστεράς ήμασταν αμελητέα περίπτωση, γι’ αυτό καταχώνιασαν το ταξίδι μας με το «Κοσιούσκο», που ο Αρθούρος Ρεμπώ θα το χαρακτήριζε ταξίδι στην Κόλαση, στα αζήτητα της Ιστορίας…

Κάπως έτσι, οι ανυποψίαστοι χωριάτες της Μουργκάνας βρέθηκαν από τα βουνά της Ηπείρου στους κάμπους της «Λαϊκής Δημοκρατίας» της Ουγγαρίας. Και, όπως θα έλεγε ο αείμνηστος Μιχάλης Γκανάς, συνεπιβάτης κι αυτός του «Κοσιούσκο», «καράβι βγήκε στη στεριά».

Αντώνης Ν. Βενέτης,

Μοναστηράκι Δωρίδος

==================

2.-Ή ηρωική δασκάλα και τα εμφύλια πάθη

• Η Καθημερινή 14 Dec 2024

Κύριε διευθυντά

Με αφορμή την επιστολή του κ. Γιώργου Κωστούλα στο φ. της 7ης Δεκεμβρίου για ένα περιστατικό της εμφύλιας διαμάχης, των ετών 1946-1949, θα ήθελα να προσθέσω κι εγώ το παρακάτω περιγραφόμενο περιστατικό.

Ξεφυλλίζοντας, λοιπόν, στην Εθνική Βιβλιοθήκη το περιοδικό «Ραδάμανθυς» βρήκα στο τεύχος αυτού της 10.5.1921 την υποσημείωση: «Δίδαν Ουρ. Παναγ. Φώκαιαν Αναμένομεν».

Νομίζω ότι αποκωδικοποίησα το πλήρες όνομα και επώνυμο αυτής, πρέπει να είναι η Ουρανία Παναγιωτοπούλου, Σμυρνιά δασκάλα, στη Φώκαια της Μ. Ασίας. Με αφορμή την υποσημείωση αυτή θα ήθελα ν’ αναφερθώ στη δραματική ιστορία της Σμυρνιάς δασκάλας, η τύχη της οποίας συνδέεται με τις μεγαλύτερες συμφορές που έπληξαν τον ελληνισμό τον περασμένο αιώνα. Τη Μικρασιατική Καταστροφή και την εμφύλια διαμάχη της δεκαετίας του 1940.

Γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1901. Το 1917 πήρε το πτυχίο της δασκάλας από το Κεντρικό Παρθεναγωγείο της Ορθόδοξης Κοινότητος της Σμύρνης και δίδαξε, ως Ελληνίδα δασκάλα, στη Φώκαια της Μ. Ασίας. Στα χρόνια της εξόρμησης του ελληνισμού στην άλλη πλευρά του Αιγαίου, η νεαρή δασκάλα βρίσκεται παράλληλα ως εθελόντρια νοσοκόμα στο πλευρό του Ελληνα στρατιώτη. Επέζησε της κατακαιόμενης Σμύρνης τον Αύγουστο του 1922, από τους Τούρκους Τσέτες, οι οποίοι εκτέλεσαν τον πατέρα της και τον μικρότερο αδελφό της. Στην Ελλάδα παντρεύτηκε τον χημικό Γιάννη Ηλιόπουλο, από την ορεινή Δωρίδα και από το 1930 υπηρετεί στο Διτάξιο Δημοτικό Σχολείο Κροκυλείου, στα Βαρδούσια.

Στις 6.9.1947 η τραγική Σμυρνιά δασκάλα, χήρα πια, εκτελείται –και χρησιμοποιώ εν προκειμένω την πιο ήπια έκφραση– από τους Ελληνες αντάρτες του ΔΣΕ «ως αντιδραστική». Επικεφαλής των ανταρτών ο καπετάν Γιώτης (Χαρ. Φλωράκης). Είχε προηγηθεί η εκτέλεση της μόλις 17χρονης κόρης της, Ολγας. Την ίδια ημέρα, το ίδιο μαρτυρικό τέλος είχε και η 20χρονη Βασιλική Καφρίτσα, γιατί ένας εξάδελφός της είχε καταταγεί στη Χωροφυλακή. Ο μόνος επιζών της οικογένειάς της ήταν ο 12χρονος γιος της, Γιάννης Ηλιόπουλος, μετέπειτα δάσκαλος, κατοικών στα Κούκουρα Ευπαλίου, ο οποίος εξέδωσε το βιβλίο: «Ουρανία, η ζωή και η προσφορά μιας Ελληνίδας δασκάλας», αφιερωμένο στην τραγική ιστορία της μητέρας του. Και έπραξε ορθώς, γιατί όπως θα έλεγε ο Γερμανοεβραίος στοχαστής Βάλτερ Μπένγιαμιν, «τίποτε απ’ ό,τι έχει συμβεί δεν πρέπει να χαθεί για την Ιστορία».

ΑΝΤΏΝΉΣ Ν. ΒΕΝΕΤΉΣ

Μοναστηράκι Δωρίδος

=========================

3.- Εγκλήµατα κατά «βρικολάκων»

Ο σπουδαίος Ελλην Μάικλ Ανάγνος

• Η Καθημερινή 30 Nov 2024

Πρόσφατα επιστολογράφος της «Κ» αναφέρθηκε στην περιώνυμη Ελεν Κέλερ (1880-1968) και στον πρώτο δάσκαλό της, τον Ηπειρώτη Μιχαήλ Αναγνωστόπουλο ή επί το αμερικανικότερον Μάικλ Ανάγνος.

Ο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος υπήρξε ο μέγιστος των Ελλήνων της Αμερικής κατά τον 19ο αιώνα και γαμπρός του Αμερικανού φιλέλληνα Σάμουελ Χάου (18011876), ο οποίος δύο φορές προσήλθε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Επαναστάσεως του 1821 και κατά τη διάρκεια της μεγάλης Κρητικής Επανάστασης των ετών 1866-1869, όπου εγνώρισε τον Μιχαήλ Αναγνωστόπουλο και επέστρεψαν μαζί στην Αμερική.

Παντρεύτηκε την κόρη του Χάου, Ιουλία. Ο γιατρός Χάου διατηρούσε στη Βοστώνη την πρώτη σχολή για τυφλούς, η οποία εξακολουθεί να υφίσταται. Μετά τον θάνατό του, τη διεύθυνση της σχολής ανέλαβε ο γαμπρός του Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος.

Η Ελεν Κέλερ, τυφλή και κωφή, εισήχθη στην παραπάνω σχολή και ως ελέχθη πρώτος δάσκαλός της υπήρξε ο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος. Το 1890 ο Αναγνωστόπουλος επισκέπτεται την Ελλάδα και δίνει διάλεξη στον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός».  Παραθέτω τη σχετική «είδηση» της Αθηναϊκής εφημερίδας ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ της 15.3.1890, κατά την οποίαν:

«ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ, 15.3.1890 – Βαθείας εντυπώσεις αφήκεν η χθες εν τω “Παρνασσώ” διάλεξις του Μ. Ανάγνου, διευθυντού εν Βοστώνη της Αμερικής σχολείου των τυφλών. Και πρώτον διερμηνεύσας πώς ο δόκτωρ Χάου, ο αείμνηστος πενθερός του, κατώρθωσε να διδάξει εις την κορασίδα Λώραν ότι υπάρχουν σημεία δι’ ων σημαίνονται τα πράγματα, πρώτος ούτω ευεργετήσας τα δυστυχή ταύτα όντα προς έκφρασιν των σκέψεών των, εισήλθεν είτα εις την υπόθεσιν περί της προσφιλούς του Ελένης Κέλερ. Το κοράσιον τούτο παρεδόθη τω κ. Ανάγνω προ ολίγων ετών και κατορθώθη, ήδη οκταέτις, ίνα εντός δύο ετών εκμάθη και εκφράζηται γλαφυρώς και μεθ’ ικανής φαντασίας διά σημείων αγγλιστί και κατά τους 4 τελευταίους μήνας γαλλιστί και ολίγον ελληνιστί και γερμανιστί. Ο,τι κυρίως διακρίνει αυτήν είναι η καταπληκτική αντίληψις και ευρυτάτη αυτής μνήμη. Διά μόνης της αφής νοεί και τας ποικιλοτέρας ψυχικάς διαθέσεις και ουδέποτε επιλανθάνεται λέξεων, ας και άπαξ μόνον ήκουσε μετά της ορθογραφίας αυτών.

Ούτως ωμίλησεν ο ελλόγιμος ανήρ επί δύο περίπου ώρας μεταδούς αξιοπερίεργα και ωφέλιμα τοις ακροαταίς αυτού».

ΑΝΤΏΝΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΒΕΝΕΤΗΣ