” Η αρπαγή της Ευρώπης”: Ένας γοητευτικός και διαχρονικός μύθος… (Χ.ν., 3-6-2024)
Posted on 3 Ιουν, 2024 in Κείμενα | 0 comments
“Η Αρπαγή της Ευρώπης”: ένας γοητευτικός μύθος…
Ο ΜΥΘΟΣ λέει πως η Ε υ ρ ώ π η * ήταν κόρη του βασιλιά των Φοινίκων Αγήνορα και της Τηλεφάεσσας (1). Αδέλφια της ήταν ο Κάδμος, ο Φοίνικας και ο Κίλικας.
ΠΑΝΕΜΟΡΦΗ πριγκίπισσα την οποία ερωτεύτηκε ο Δίας. Για να μπορέσει δε να την πλησιάσει, μεταμορφώθηκε σε ταύρο. Η κόρη στην αρχή φοβήθηκε, έπειτα κάθισε στη ράχη του κι αυτός τη μετέφερε, μέσω θαλάσσης, στην Κρήτη. Εκεί ξαναπήρε τη μορφή του Δία. Από την ένωσή τους γεννήθηκαν τρεις γιοι: ο Μίνωας, ο Ραδαμάνθυς και ο Σαρπηδόνας.
Η ΕΥΡΩΠΗ, αργότερα παντρεύτηκε τον βασιλιά της Κρήτης Αστερίωνα ο οποίος υιοθέτησε τους διογενείς γιους της. Μετά το θάνατό του, ανέβηκε στο θρόνο ο μεγαλύτερος γιός της Ευρώπης, ο Μίνωας, που έγινε ο πρώτος Έλληνας θαλασσοκράτορας και νομοθέτης. Όσο για τα αδέρφια της, κυριάρχησαν αντίστοιχα στην Κιλικία (Κίλικας), τη Φοινίκη (Φοίνικας) και τη Θήβα της Βοιωτίας (Κάδμος). Δημιουργούνται έτσι οι δεσμοί που συνδέουν τους πολιτισμούς της Ανατολής, με εκείνους της Κρήτης, της ηπειρωτικής Ελλάδας και αργότερα της Δύσης.
Ο ΜΥΘΟΣ της Αρπαγής της Ευρώπης από τον Δία [L' enlèvement de l' Europe (γαλλ.)-The rape of Europe (αγγλ.)] διαδραματίζεται στη Μεσόγειο, κέντρο του αρχαίου κόσμου και κοιτίδα του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. Στη Μεσόγειο έζησαν και έδρασαν Αιγύπτιοι, Φοίνικες, Έλληνες, Καρχηδόνιοι, Ρωμαίοι, Γαλάτες, Άραβες, Ιουδαίοι, Οθωμανοί· αργότερα οι Ευρωπαίοι του Βορρά. Η Μεσόγειος, αποτέλεσε -και αποτελεί πάντα- το μήλον της έριδος ανάμεσα στις παρόχθιες χώρες της και όχι μόνο. Το διαμετακομιστικό εμπόριο συνετέλεσε στην ταυτόχρονη ανταλλαγή και πολιτιστικών ή και θρησκευτικών καινοτομιών. Ποικίλοι ταξιδιώτες (περιηγητές), έμποροι, πειρατές, στρατοί Αυτοκρατοριών και δογμάτων διασταυρώνονται στα νερά της επί αιώνες. Όλα αυτά έφεραν και φέρνουν συνεχώς ρηξικέλευθες αλλαγές στη ζωή μας: καλλιτέχνες, ποιητές, εφευρέσεις, νέα κινήματα, εξεγέρσεις, μεταναστεύσεις, τεχνοτροπίες, θεοί, γλώσσες, φιλοσοφίες… Η Μεσόγειος είναι μια κλειστή θάλασσα που ενώνει και χωρίζει Ανατολή-Δύση, Βορρά-Νότο.
Η Ευρώπη θεωρείται ως η αρχαιότερη και η πλέον πολυσήμαντη ήπειρος με μυθικό, θρησκευτικό και ιστορικό βάρος.
Ο ΜΥΘΟΣ Δία-Ευρώπης όπως όλοι οι αρχαίοι μύθοι, είναι συμβολικός. Πίσω του κρύβονται πληροφορίες για τις διηπειρωτικές σχέσεις των λαών της Μεσογείου· εξηγεί δε έμμεσα το γιατί στο νησί της Κρήτης, που είναι το πιο κοντινό στη Μικρά Ασία, τη Συρία, την αρχαία Φοινίκη και την Αίγυπτο, τοποθετείται η απαρχή του πρώτου πολιτισμού της Ευρώπης.
ΕΝΑΣ τέτοιος μύθος δεν θα μπορούσε να λείψει από τις Καλές Τέχνες και τη Λογοτεχνία. Ειναι ευνόητο πως η κάθε είδους απεικόνιση της “Αρπαγής της Ευρώπης”, ξεκίνησε από τους αρχαίους χρόνους (Κρήτη), διαπέρασε όλες τις εποχές και συνεχίζει να εμπνέει: (Μερική παρουσίαση)
-Στα μέσα του 5ου π.Χ. αιώνα η Γόρτυνα (Ανατολική Κρήτη) κόβει νομίσματα (στατήρες): στη μια όψη με την κεφαλή του Δία, στην άλλη με την αρπαγή της Ευρώπης (εικόνα 1)
-Κάνοντας ένα άλμα αιώνων (1905) η ίδια απεικόνιση της αρπαγής, αποτυπώνεται σε χαρτονόμισμα -πάλι στην Κρήτη- την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας (εικόνα 2)
-Στις εικόνες 3 και 4 έχουμε το ίδιο αρχαϊκό μοτίβο. Αυτή τη φορά στην αγγειοτεχνία (Ελλάδα), με την ανάλογη τεχνική (ερυθρόμορφα ή μελανόμορφα αγγεία)
-Η αναπαράσταση της αρπαγής δεν θα λείψει από τη γλυπτική. Στην εικόνα 5, έχουμε ανάγλυφη την αρπαγή που βρίσκεται στη μετώπη του Ναού της Ήρας στον Σελινούντα (Κάτω Ιταλία, 6ος π.Χ. αι.) (Παλέρμο, Μουσείο)
-Στις εικόνες 6 και 7 έχουμε μοντέρνες αγαλμάτινες αναπαραστάσεις (στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης και στη Χάγη)
-Η ζωγραφική έβαλε περισσότερη φαντασία στη σύλληψη της σκηνής της αρπαγής της Ευρώπης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα -και όχι μοναδικό- (εικόνα 
από τον Ιταλό αναγεννησιακό βενετό καλλιτέχνη Tizziano (1488-1576): το αφνίδιο της αρπαγής, ο ερωτικός Δίας, οι μικροί φτερωτοί έρωτες, το ημίγυμνο και η έκπληξη στο πρόσωπο της Ευρώπης εκφράζονται υπέροχα.
-Στην ιαπωνική εκδοχή του μύθου (εικόνα 9, πίνακας του Utagawa Kunisada-Kambara, 1838 μ.Χ.), τα στοιχεία του φόντου, με το χιονισμένο τοπίο και την έντονη αντίθεση με το μαύρο (ταύρος, ενδυμασία Ευρώπης) προσθέτουν μια άλλη ερμηνεία εξίσου γοητευτική.
-Στις απεικονίσεις του θέματος διαφορετικών εικαστικών σχολών (εικόνα 10, Κώστας Γραμματόπουλος (1971) και εικόνα 11, πίνακας του Ισπανού ζωγράφου Alejandro DeCinti (1973), η γεωμετρική μυστικοπάθεια του πρώτου και η γλυκύτητα της ζωής (joie de vivre) του δεύτερου, δίνουν άλλες προσεγγίσεις στο θέμα.
-Φυσικά, με την καθιέρωση του “ευρώ” (Ευρώπη) ως νομίσματος κρατών μελών της (Euro-group), δεν θα μπορουσε να λείψει η απεικόνιση της αρπαγής (εικόνα, 12) από τα κέρματα. Ειδικά της χώρας μας (δίευρω, 2002) που αποτελεί και την απαρχή των πάντων στη γηραιά ήπειρο.
… ΣΗΜΕΡΑ η λέξη Ευρώπη, εκτός από γεωγραφικός όρος, είναι ταυτισμένη και με την έννοια του ισχυρότερου συνδέσμου κρατών στον πλανήτη. Εδώ και 80 χρόνια συνεχίζεται η υπό όρους δημοκρατική συν-ένωση κρατών, τα οποία, κάτω από μια κοινή ηγεσία, απολαμβάνουν τις ίδιες αξίες (ελευθερία, δημοκρατία, ελεύθερη διακίνηση ιδεών, προϊόντων και ατόμων, κοινή οικονομία, κοινή άμυνα κ.λπ. Παρά τις όποιες εγγενείς αδυναμίες της, η ΕΕ, αν και βάλλεται λυσσαλέα από παντού, αντέχει. Γι αυτό και οι επικείμενες εκλογές (9 Ιουνίου, 24) έχουν βαρύνουσα σημασία για την ύπαρξη και συνέχιση του υπέροχου αυτού θεσμού. (31-5-24)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ;
-(1) “Εικονογραφημένο Λεξικό της Ελληνικής Μυθολογίας για παιδιά”, Αικατ. Τσοτάκου-Καρβέλη, Γνώση, 1990, λήμμα Ευρώπη
—————————————————————————————–
* Η λέξη Ευρώπη πρωτοεμφανίζεται σε ομηρικό ύμνο· έκτοτε αναφέρεται με τον γεωγραφικό όρο, αλλά και τη νοηματική επέκταση που περικλείει.
