1.-Ο θάνατος του ιδρυτού του ξενοδοχείου της “Μεγάλης Βρετανίας”

Με την ευκαιρία των 150 χρόνων λειτουργίας του Ξενοδοχείου της “Μεγάλης Βρετανίας”, η “Κ” πρόσφατα, σε κυριακάτικο φύλλο της αναφέρθηκε και στην ίδρυση του Ξενοδοχείου από τον Σάββα Κέντρο και τον Ευστάθιο Λάμψα. Σε εφημερίδα του 19ου αιώνα, βρήκα μια σύντομη νεκρολογία για τον επισυμβάντα θάνατο του Σάββα Κέντρου. Την παραθέτω:

ΩΡΑ, 3.6.1889 – “Μετά λύπης αναγράφομεν τον θάνατον του Σάββα Κέντρου, διευθυντού του μεγάλου ξενοδοχείου την Μεγάλης Βρετανίας. Καταγόμενος εξ Ηπέιρου, αποκατεστάθη προ πολλών ενταύθα, συνενών δ’ εν εαυτώ φιλεργίαν, ευφυίαν και δραστηριότητα, κατ’ωρθωσε δια των προσόντων αυτού τούτων, όπως ιδρύση εν Αθήναις, συνεταιρισθείς μετά ετέρου αρίστου ανδρός, του κυρίου Ευσταθίου Λάμψα. το πρώτιστον εν Αθήναις ξενοδοχείον, εφάμιλλον των πρώτων εν Εσπερία ομοίων καταστημάτων. Χρηστός πολίτης ο Σάββας Κέντρος, διακρινόμενος επί τιμιότητι, απήλαυε της αγάπης πάντων, όσοι των εγνώριζον. Προσβληθείς προ τινος εξ ημιπληγίας, απεβίωσε την χθεσινήν πρωιαν, μετά μσηβρίαν δ’ εγένετο η κηδεία αυτού, παρακολουθούντος απείρου πλήθους πάσης τάξεως, ειλικρινώς πενθούντος επί θανάτω του χρηστού τούτου και ενάρετου πολίτου.”

Την εκφοράν ηκολούθησεν και ο Πρωθυπουργός (Χ. Τρικούπης), πολλούς δε στεφάνους είχον καταθέσει επί του νεκρού διάφοροι συντεχνίαι.

=================

2.-Η διέλευση του Λ. Τρότσκυ από την Ελλάδα

Στην «Κ» της 18-4-2024 και στη στήλη Ο ΦΙΛΙΣΤΩΡ, η οποία κάπως μας ξάφνιασε με τη μεταφορά της από τη 2η σελίδα στη 13η , επεκαλείτο το φύλλο της 18-4-1934, κατά το οποίο η Γαλλία αρνήθηκε να χορηγήσει άσυλο, στον ανηλεώς καταδιωκόμενο από τον ηγέτη της Ε.Σ.Σ.Δ, Ιωσήφ Στάλιν, Λέοντα Τρότσκυ, (1879-1940).

Ο Λ. Τρότσκυ, ως γνωστόν, υπήρξε κορυφαίο ηγετικό στέλεχος των Μπολσεβίκων και συνετέλεσε τα μέγιστα στην εξέγερση και εδραίωση του καθεστώτος, το οποίο προέκυψε από την πάλαι ποτέ εξυμνούμενη Οκτρωβριανή Επανάσταση του 1917, στη Ρωσία.

Με αφορμή λοιπόν αυτή τη δημοσίευση, θα ήθελα ν΄αναφερθώ σε μια, όχι πάντως γνωστή, διέλευση από τον Πειραιά του εξόριστου, από τον Στάλιν, Μπολσεβίκου Λ. Τρότσκυ.

Έτσι παραθέτω τη σχετική «είδηση» αθηναϊκής εφημερίδας, κατά την οποίαν:

ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ, 17-11-1932. “Την πρωίαν της χθες κατέπλευσεν εις τον λιμένα του Πειραιώς το ιταλικόν ατμόπλοιον «ΠΡΑΓΑ» εις το οποίον επέβαινεν ο Λέων Τρότσκυ, μεταβαίνων εκ Κωνσταντινουπόλεως εις Νεάπολιν…… Εις όλας τας αποπείρας των δημοσιογράφων όπως τον πλησιάσουν, ο Τρότσκυ, ο οποίος σημειωτέον ταξιδεύει με τουρκικόν διαβατήριον υπό το ψευδώνυμον Λέων Σεντώφ, αντέταξεν επίμονον άρνησιν…… Μόνον ολίγον μ.μ. η κ. Τρότσκυ, εξήλθε και συνοδευομένη υπό δύο αστυνομικών …….. επεσκέφθη την Ακρόπολιν. [……]”.

Είναι προφανές ότι ο Λ. Τρότσκυ δεν εξήλθεν του ατμοπλοίου δια τον «φόβον των Ιουδαίων», οι οποίοι εν προκειμένω ήσαν οι Έλληνες κομμουνιστές, οι οποίοι ώμνυον εις το όνομα του Στάλιν.

Τελικά ο Τρότσκυ δεν απέφυγε τον βίαιο θάνατο από πράκτορα του Στάλιν στο Μεξικό, που του είχε παραχωρήσει πολιτικο άσυλο.

=====================================

3.- Διαχρονικές διαπιστώσεις

«Στους ΄Ελληνες η αγάπη της ελευθερίας αντισταθμίζεται από την περιφρόνηση των νόμων και κάθε κανονικής εξουσίας. Η αγάπη της ισότητας εκδηλώνεται συχνά με έναν άγριο φθόνο εναντίον εκείνων που ανεβαίνουν. Ο στενός πατριωτισμός γίνεται εγωισμός και το εμπορικό πνεύμα αγγίζει τα όρια της κατεργαριάς. Τα παλληκάρια διδάχθηκαν απ΄τα μικράτα τους να παραβιάζουν τους νόμους, οι Φαναριώτες τους αποφεύγουν. Η μάζα του λαού ποτέ δεν υπάκουσε παρά μόνο στη δύναμη και δεν θεωρεί ότι είναι υποχρεωμένη σε τίποτα απέναντι σε μια ανίσχυρη κυβέρνηση {……}. Η Εξουσία δεν ξέρει να γίνεται σεβαστή και μοιάζει να αμφιβάλλει για τον εαυτό της. Με δύο λόγια όλα συμβάλλουν για να γίνεται ο ελληνικός λαός ο πιο απείθαρχος λαός της γης».

Τα παραπάνω διαπίστωσε ο νεαρός τότε Γάλλος αρχαιολόγος και ύστερα δημοσιογράφος, συγγραφέας, ιστοριογράφος και ακαδημαϊκός Εδμόνδος Αμπού, (1828-1885), για την Ελλάδα του Όθωνα. Είχε προηγηθεί η δίχρονη παραμονή του στην Ελλάδα, (1852 και 1853). Το βιβλίο εκδόθηκε το 1854 στο Παρίσι με τον τίτλο «Σύγχρονη Ελλάς» και κυκλοφόρησε αρχικά από τις εκδόσεις Τολίδη, σε μετάφραση Α. Σπήλιου, με τον τίτλο «Η Ελλάδα του Όθωνα».

Νομίζω ότι οι σκέψεις ή μάλλον οι διαπιστώσεις του Εδμόνδου Αμπού, διατυπωμένες με σπάνια οξυδέρκεια στα μέσα του 19^ου αιώνα, διατηρούν ακόμα και σήμερα μια δυστυχώς δραματική επικαιρότητα και μια φρεσκάδα, την οποία ο αδυσώπητος χρόνος δεν μπαγιάτεψε και εκπλήσσουν τον αναγνώστη του 2024. Όσο για τους πολιτικούς θα τους υπενθυμίσω από τους θησαυρούς της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας τη διαπίστωση ότι «αι γαρ υπερβολαί των φιλονεικιών χαλεπαί ταις πόλεσι και μεγάλους κινδύνους έχουσι».

====================================

4.-Οι διαπρεπείς «εν Κερτσίω Ελληνες»

• Η Καθημερινή 20 Apr 2024

Κύριε διευθυντά

Η εκτεταµένη αναφορά της «Κ» (φ. 17.3.2024) στους Ελληνες της Κριµαίας και των στενών του Κερτς, κατά τον 19ο αιώνα, µου δίνει την ευκαιρία να αναφερθώ σε δύο Ελληνες, αδέλφια, Κεφαλονίτες, οι οποίοι έζησαν στην περιοχή αυτή την ίδια περίπου εποχή στην οποίαν αναφέρεται το παραπάνω δηµοσίευµα. Στην περιοχή αυτή, λοιπόν, της Κριµαίας και της Ουκρανίας οι Ελληνες κατά τον 19ο αιώνα βρήκαν ένθερµη φιλοξενία από αµφοτέρους τους λαούς της περιοχής, εις την οποία ήκµασαν, προς όφελος και των ντόπιων κατοίκων. Ετσι, µε τη δράση τους ανταπέδωσαν πολλαπλασίως τη φιλοξενία τους προς αυτούς. Παραθέτω, για την προσφορά των Ελλήνων, «ειδήσεις» από αθηναϊκές εφηµερίδες του 19ου αιώνα, εις τις οποίες αποτυπώνεται η ευγνωµοσύνη Ρώσων και Ουκρανών για την εν γένει προσφορά των Ελλήνων.

Ετσι κατά την εφηµερίδα ΣΤΟΑ της 1.2.1880: «Απεβίωσεν εν Κερτσίω ο συµπολίτης ηµών Σπυρίδων Κούπας, αδελφός του φιλογενούς κ. Γερασίµου Κούπα. Ο αοίδιµος Σπυρίδων ην ανήρ διαπρεπής υφ’ όλας τας επόψεις· εν Ρωσία ιδίως λίαν ετιµάτο, διό και προήχθη εις τον βαθµόν του αυτοκρατορικού συµβούλου, τιµηθείς άµα διά παρασήµων. Οι εν Κερτσίω Ελληνες και οι Κεφαλλήνες ιδίως βαρέως επένθησαν επί τη στερήσει αυτού».

Η επόµενη είδηση αφορά τον αδελφό του, Γεράσιµο Κούπα. Η πόλη της Βερδιάνσκας της Ουκρανίας εκφράζει τη βαθιά ευγνωµοσύνη της προς αυτόν, για τις πολλαπλές υπηρεσίες που προσέφερε προς την πόλη και τους πολίτες της ο δαιµόνιος Κεφαλονίτης. Και το πράττει αυτό οµοφώνως το ∆ηµοτικό Συµβούλιο της εν λόγω πόλεως.

Παρατίθεται η σχετική «είδηση» της αθηναϊκής εφηµερίδος ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ της 16.10.1893 µε τη διευκρίνιση ότι η ελληνοποιηµένη ονοµασία Βερδιάνσκα είναι Μπερντιάνσκ:

«Εν Βερδιάνσκα, Σεπτεµβρίου 4, 1893. Αξιότιµε κε Γεράσιµε Κωνσταντίνοβις Κούπαν, πληροφορούµεθα µετά εγκαρδίου λύπης περί της µελλούσης αποµακρύνσεώς σας από της πόλεως Βερδιάνσκας και λαβούσα υπόψει ότι η πολυχρόνιος εµπορική υµών δράσις εν τη ευρύτητι αυτής όχι µόνο εξυπηρέτησε την ανάπτυξην της εξαγωγής των δηµητριακών καρπών εν το εξωτερικό και την εν γένει κίνησιν του εµπορίου, αλλά µετ’ αυτών και τη µεγάλη µερίδα της εργατικής τάξεως της πόλεως, η ∆ηµαρχία εν συνεδριάσει αυτής της 27 Αυγούστου οµοφώνως µοι ανέθηκε να εκφράσω υµίν εξ ονόµατος της κοινότητος τας ειλικρινείς ευχαριστίες διά τας ωφελείας, ας προσφέρατε διά της εµπορικής υµών δράσεως επί τοσαύτα έτη. Καθιστών υµίν γνωστόν τούτο, έχω την τιµήν να παρακαλέσω υµάς αξιότιµε κύριε, να δεχθείτε την έκφρασιν των ειλικρινών ευχαριστιών εκ µέρους του ∆Σ της πόλεως. Μετά των σεβασµάτων µου και αφοσιώσεως. Υµέτερος θεράπων ∆ήµαρχος Βερδιάνσκας Γαγέφσκις»

======================================

5.-“Ο ζωγράφος Θ. Ράλλης και ο Καβάφης”

Με αφορμή την φωτογραφία ενός πίνακα του σημαντικού ζωγράφου της ελληνικής διασποράς Θεόδωρου Ράλλη (1852-1906) στην “Κ” της 30-04-2024, θα ήθελα να προσθέσω ότι ο εν λόγω αναφερόμενος ζωγράφος, γόνος προφανώς της μεγάλης και ομώνυμης οικογενείας της Χίου συνέθεσε και πίνακα εμπνευσμένο από το ποίημα του Κ. Καβάφη Η ΔΕΗΣΙΣ, δημοσιευμένο στο τεύχος του 15μερου περιοδικού ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ της 30 Νοεμβρίου 1903.

Στο ίδιο τεύχος περιλαμβάνεται και το ιστορικό άρθρο του Γρ. Ξενόπουλου, ο οποίος με σπάνια οξυδέρκεια διέκρινε το μοναδικό ποιητικό ταλέντο του Καβάφη. Τον πίνακα αυτόν ο Θ. Ράλλης εξέθεσε σε έκθεσή του στο Κάιρο της Αιγύπτου.

Τα ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ έγραφαν στο τεύχος της 29-02-1904.

“…”Η θάλασσα στα βάθη της” εκ των εφετινών έργων του επισύρουν περισσότερο την προσοχή του κοινού. Οι ωραίοι στίχοι του Κ. Καβάφη, οι οποίοι δημοσιεύτηκαν εις τα ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ της 30-11-1903 σελ. 29 είναι γραμμένοι κάτω από την εν λόγω εικόνα “Η θάλασσα στα βάθη πηρ’ έναν ναύτη”

.

Αβασίμως επομένως ο Στρατής Τσίρκας στο βιβλίο του “Ο Καβάφης και η εποχή του” υποστηρίζει ότι η Η ΔΕΗΣΙΣ (1898) είναι εμπνευσμένο από τον πίνακα του Θ. Ράλλη.

Περαίνων διερωτόμαι πού να βρίσκεται αυτός ο πίνακας του Θ. Ράλλη;

Αντώνης Ν. Βενέτης

Μοναστηράκι Δωρίδος