Τυπογραφία και Γραμματόσημα (Χ.ν., 22-4-24)
Posted on 22 Απρ, 2024 in Κείμενα | 0 comments
ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΑ
Ι.-ΙΣΩΣ να έχετε προσέξει πως, σιγά σιγά, στην κλασική επιστολική αλληλογραφία καταργούνται τα γραμματόσημα! Στη θέση τους μπαίνουν ασπρόμαυρες σφραγίδες ή barcode! Προβλέπεται μάλλον σύντομα, τα ταχυδρομεία να ανακοινώσουν πως δεν θα υπάρχουν άλλα γραμματόσημα και καλό θα είναι μια καρτ ποστάλ που έχουμε αγοράσει, να την κρατήσουμε ως souvenir! Κι όμως, ένα γράμμα ή μια carte-postale είναι ένα αντικείμενο με βαρύ συναισθηματικό φορτίο. Η θεά τεχνολογία δυστυχώς στο πέρασμά της σαρώνει γραφιστικές τέχνες, χρώματα, γραφικούς χαρακτήρες, ποίηση, ιστορία, αναμνήσεις, εικόνες.
Η ΣΥΛΛΟΓΗ γραμματοσήμων, με σπάνια ή “κακοκατασκευασμένα” γραμματόσημα, τείνει να εκλείψει καθιστώντας τις ήδη υπάρχουσες συλλογές περιζήτητες! Προσωπικά δεν είμαι συλλέκτης, αλλά μου αρέσει να ανταλλάσσω όποια -και όταν τα έχω διπλά- γραμματόσημα. Τα απεικονιστικά θέματά τους αφορούν κυρίως την τοπική ιστορία προέλευσης του γραμματόσημου, σημαντικά παγκόσμια γεγονότα, εικόνες λαϊκής τοπικής παράδοσης, μορφές από τη σύγχρονη ζωή, επιτεύγματα, πολιτιστικά, εθνικά νομίσματα, πανίδα/χλωρίδα, διάστημα, αθλητισμό κ.ά. Ειδικά θεματα, όπως η εφεύρεση της τυπογραφίας, μάλλον σπανίζουν (Ελλάδα), αν και θα έπρεπε να βρίσκονται στο προσκήνιο της επικαιρότητας (Μάρκος Μουσούρος, Ζαχαρίας Καλλιέργης κ.ά). Υπάρχουν και χώρες (Ηνωμένο Βασίλειο) στις οποίες ο θεσμός της μοναρχίας απεικονίζεται πολύ συχνά σε γραμματόσημα ευρείας κυκλοφορίας, με τη μορφή του/της εκάστοτε βασιλέως/βασιλίσσης.
ΠΕΡΑ από το εικαστικό, στα γραμματόσημα αναγράφεται η ονομασία της χώρας (στην εθνική γλώσσα), η χρονολογία και η ονομαστική αξία σε τοπικό νόμισμα. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα έκδοσης προσωπικών γραμματοσήμων, με φωτογραφίες ή χώρους των ενδιαφερόμενων (“Μουσείο Τυπογραφίας” Χανίων, 2015). Η εκτύπωση των γραμματοσήμων γίνεται με τη μέθοδο της εγχάραξης (gravure, χαρακτική), και σήμερα με τη φωτολιθογραφική.
ΙΙ.- ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟΣ για την Τυπογραφία και την απεικόνισή της σε γραμματόσημα, ψάχνοντας στο διαδίκτυο, βρήκα αρκετά από αυτά με θέμα κυρίως τον Γουτεμβέργιο (Gutenberg), τα στάδια της ζωής του και της εφεύρεσής του. Θέμα σημαντικό και η πρώτη έκδοση της Βίβλου -πρώτα στα λατινικά, έπειτα στις άλλες γλώσσες. Ελληνικό “επετειακό” γραμματόσημο με τον Γουτεμβέργιο ή διαχρονικά ανθρώπους της Ελληνικής Τυπογραφίας (κυρίως Κρήτες), δεν βρήκα!
ΕΔΩ αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι, ναι μεν η εφεύρεση της τυπογραφίας αποδίδεται στον Γερμανό Γιοχάνες Γκούντεμπεργκ, όμως η ιδέα των πιεστηρίων με κινητά στοιχεία προϋπήρχε στην Άπω Ανατολή (Κορέα, Κίνα). Πιθανόν δε να έφτασε στην Ευρώπη, μέσω εμπόρων και ταξιδιωτών (δρόμος μεταξιού). Δεν αποκλείεται η εφεύρεση της Τυπογραφίας που διαδόθηκε αστραπιαία στην Ευρώπη με την Αναγέννηση, να ήταν προσωπική κατάκτηση του Γουτεμβέργιου. Έτσι κι αλλιώς όμως, όπως συμβαίνει πάντα με τις περισσότερες εφευρέσεις στην ιστορία, μια εφεύρεση μπορεί να προκύψει μετά από συσσώρευση στοιχείων, ιδεών -αλλά και αναγκών-, στων οποίων τη δημιουργία συμμετέχουν διαχρονικά περισσότερα από ένα άτομα (1).
ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ και Γραμματόσημα: ερεθιστικό θέμα! Φυσικά, πρώτη και καλύτερη στην έκδοση γραμματοσήμων με τον Γουτεμβέργιο, είναι η πατρίδα του, το Mainz στη Γερμανία, όπου βρίσκεται και το Μουσείο Γουτεμβέργιου (Gutenberg Museum).
[Η αρίθμηση των παρακάτω εικόνων/γραμματοσήμων είναι αυθαίρετη και ενδεικτική ορισμένων μόνο χωρών που τύπωσαν ανάλογα γραμματόσημα]:
1.-(Δυτική Γερμανία,1955;). Υπέροχη απεικόνιση του Γουτεμβέργιου με αφορμή τα 500 χρόνια από την έκδοση της πρώτης Βίβλου. Η χρονολογία είναι αμφισβητήσιμη. Κατά την άποψή μας, η απεικόνιση του εφευρέτη και του τρόπου “εκ-τύπωσης” της Βίβλου, αποδίδονται με μια αφαιρετική ικανότητα του γραφίστα καλλιτέχνη που πλαισιώνει το έργο του με ένα χρώμα εποχής (ελαφρό μοβ). Είναι από τις επιτυχέστερες εκδόσεις του θέματος.
2.-(Ανατολική Γερμανία, 1970) Η Ανατολική Γερμανία ως DDR (Deutsche Demokratische Republik), τύπωσε κι αυτή προς τιμήν του Γουτεμβέργιου ανάλογο γραμματόσημο, κατώτερης όμως ποιοτικής αξίας.
3.-(ΗΠΑ, 1952). Oι ΗΠΑ αποτυπώνουν πρόχειρο φάκελο “πρώτης μέρας κυκλοφορίας” για τα 500 χρόνια εκτύπωσης της Βίβλου· βεβιασμένα θα έλεγα και με χαμηλής αισθητικής απεικόνιση. Η διαφορά από το γερμανικό αντίστοιχό του είναι στη χρονολογία (1452-1952)
4.-(Φίνλανδία, 1988) Στη φινλανδική απεικόνιση της πρώτης έκδοσης της Βίβλου (1488-1988) αποτυπώνεται μάλλον το φινλανδικό αντίτυπο (ελάχιστα υπάρχουν σε όλο τον κόσμο) της πρώτης λατινικής γουτεμβέργειας Βίβλου.
5.-(Βέλγιο, 1973) Καλλιτεχνική, γραφιστική αναπαράσταση του τυπογραφειου του Βέλγου Dirk Martens (1453-1533), του σημαντικότερου εθνικού τυπογράφου της εποχής με τη συμπλήρωση 520 χρόνων από τη γέννησή του.
6.-(Δαχομέη, σημερινό Benin. Γαλλόφωνη χώρα της δυτικής Αφρικής. 1968) Για την επέτειο των 500 χρόνων από το θάνατο του Γουτεμβέργιου (1468-1968), δυο γραμματόσημα που τον απεικονίζουν το ένα στο Στρασβούργο και το άλλο στη Μαγεντία (Mainz).
7.-(Αλβανία, 1968;) Ωραίο δίπτυχο γραμματόσημο για τα 600 χρόνια από το θάνατο του Γουτεμβέργιου. Σε κόκκινο φόντο, αποτυπώνεται το πρόσωπο του εφευρέτη, το πρώτο βιβλίο και η τυπογραφική μηχανή.
8.-(Λιχτενστάιν, 1999) Απεικόνιση του Γουτεμβέργιου περιβαλλόμενου από πληθώρα πολύχρωμων βιβλίων. Εξακόσια χρόνια (600) από τη γέννησή του-η οποία παραμένει πάντα συζητήσιμη τοποθετούμενη μεταξύ 1397 με 1399.
9.-(ΕΛΤΑ, Ελλάδα, 2015) Ειδικός αναμνηστικός φάκελος για τα δέκα (10) χρόνια του “Μουσείου Τυπογραφίας” των Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη, (Χανιά, 2005-2015)
10.-(Γαλλία, 1986) Ευφάνταστη καλλιτεχνική απόδοση της Τυπογραφίας ταυτισμένης με το γαλλικό σύμβολο της δημοκρατίας (“Marianne”).
ΥΠΑΡΧΟΥΝ και άλλες πολλές χώρες, με ανάλογα και ωραία επετειακά γραμματόσημα για την Τυπογραφία. Λόγω χώρου, παραλείπονται. Το 2025 τα δυο σημαντικά Μουσεία των Χανίων, το Εθνικό Ίδρυμα “Ελ. Κ. Βενιζέλος” και το “Μουσείο Τυπογραφίας” των Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη, πρόκειται να εορτάσουν κομβικές χρονολογίες τους. Άραγε, θα δούμε και ανάλογα γραμματόσημα; (19-4-2024)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Με τον συνεταίρο του Johann Fust (1400–1466), ο Γουτεμβέργιος ιδρύει στην Μαγεντία (Mayence, Mainz) ένα εργαστήρι τυπογραφίας. Ύστερα από πολλή δουλειά εκτυπώνει στα 1455 (;) τη Βίβλο που λέγεται “Βίβλος του Γουτεμβέργιου”, σε μερικές δεκάδες αντίτυπα που έγιναν φυσικά ανάρπαστα. Η γουτεμβέργεια τυπογραφία μεταδίδεται ταχύτατα παντού. Ως εφεύρεση, σήμερα θα μπορούσε να συγκριθεί μόνο με το διαδίκτυο. Όσο για τις τεράστιες μορφωτικές συνέπειές της, ας μη το συζητάμε: είναι εμφανείς στην καθημερινότητά μας.
