ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ ΚΑΙ ΝΟΣΤΑΛΓΙΚΗ ΠΟΛΗ…

«Έμορφη μουσικότητα των φθινοπωρινών

ημερών στη Θεσσαλονίκη,

όταν η βροχή πέφτει πότε πυκνή,

αραιώνει κι ύστερα πάλι

πυκνώνει η ασημένια βροχή,

των πρώτων φθινοπωρινών ημερών,

διάφανη και τόσο λεπτή, σαν

σιγανή μουσική ομιλία γυναικών

στο φθινόπωρο της ζωής των (…)».

(Ζωή Καρέλη, Μουσικότητα, Από τη συλλογή «Παραμύθια του κήπου», 1955)

«…ΑΝΗΜΕΡΑ τ΄Αγίου –μου λέει ο Αλέξης- ξεκινούσαμε μαθητούδια απ΄το Βαρδάρι να προσκυνήσουμε τη χάρη του, με εμβατήρια του συρμού, σαν σε παρέλαση, στοιχισμένοι σε τριάδες… Μέσα δεκαετίας του ΄50 στη Σαλονίκη. Τις μέρες του φθινοπώρου οι σκονισμένοι δρόμοι καταβρέχονταν με τους «καταβρεχτήρες»: κάτι υδροφόρες που είχαν στα πλάγιά τους σωλήνες απ΄ όπου εκτινασσότανε το νερό που ξέπλυνε και δρόσιζε φρυγμένους δρόμους και πεζοδρόμια… Εμείς, τα «ανταρτόπληκτα», «τα παιδιά της Βασιλίσσης», στρατιωτάκια ομοιόμορφα ντυμένα, με τα χέρια ψηλά και ρυθμικά, περπατούσαμε σε σχηματισμούς ομάδων ανά τριάδες, για τον καθιερωμένο υποχρεωτικό «εκκλησιασμό» στην εκκλησία του Αγίου. Οι ομαδάρχες ήταν στο πλάι δίνοντας το ρυθμό με τη σφυρίχτρα: εν δυο, εν δυο… Κάθε τόσο στο τρία του ένα-δύο-τρία χτυπούσαμε δυνατά το δεξί πόδι με τα «μπροκωτά» παπούτσια (τα σκαρπίνια μας). Εκείνο το κοφτό ομαδικό «κραπ! κραπ!» ηχεί ακόμη στ΄ αυτιά μου…

«… ΗΜΑΣΤΑΝ παιδιά και αισθανόμασταν κρυφή υπερηφάνεια που το ομαδικό αυτό «παιχνίδι» γινόταν αισθητό από τους κατοίκους της πόλης. Που, απ΄το απρόσμενο και θορυβώδες γιορτινό ξύπνημά τους, πρόβαλλαν στα παράθυρα των γύρω σπιτιών λοξοκοιτάζοντάς μας άγρια. Ενοχλούσαν κι οι μισοεφηβικές αγριοφωνάρες των εμβατηρίων με το ασυντόνιστο και παράφωνο της νεανικής βραχνάδας μας. Έκλειναν με βρόντο τα παραθυρόφυλλα μουρμουρίζοντας ή βρίζοντας-«τα μπάσταρδα της «Φρίκης» περνούν»! Ήμασταν στην πρώιμη εφηβεία κι όλος ο κόσμος ήταν δικός μας! Το ίδρυμα «Άγιος Δημήτριος», εκεί στην οδό 26^ης Οκτωβρίου, απαιτούσε να πηγαίνουμε στην εκκλησία ομαδικά, για να δείχνουμε στον κόσμο πόσο θρήσκα και σωστά Ελληνάκια ήμασταν! Εμβατήρια ή τραγούδια ήταν η… κυριακάτικη ή γιορταστική συντροφιά μας»

… ΑΥΤΑ και άλλα αναθιβάνει ο Αλέξης που, δεκαετίες μακριά από τη «χώρα» της παιδικής του ηλικίας, ξαναβρίσκεται στην πόλη του Αγίου. Την επισκέπτεται μέρες φθινοπώρου, πάλι με βροχή, με εκείνες τις σταγόνες-λόγια, σταγόνες-πρόσωπα, σταγόνες-μνήμες. Να όπως, το μελαγχολικό τραγούδι που ακούει να του λέει(1):

«…Λόγια της βροχής ακούς που σε τρομάζουν

οι μέρες αλλάζουν, μα δύσκολα περνούν…».

ΑΓΝΩΡΙΣΤΗ πόλη, πεντακάθαρη, πλυμένη, «σενιαρισμένη», η Σαλονίκη. Εν καιρώ Μνημονίου με τους ξεσηκωμένους φοιτητές και τον πικραμένο λαό της, γιορτάζει το τριήμερό της. Με τα χρυσάνθεμα και τους κατιφέδες…

Ξενιτεμένος χρόνια στο μαγευτικό νησί, την Κρήτη, τα Χανιά-τη δεύτερη αγάπη του, αισθάνεται άβολα στην πόλη που άφησε. Σύντομο το ταξίδι, φευγαλέο, γεμάτο αγαπημένα πρόσωπα που ξεπετιούνται από τις γωνιές καλωσορίζοντάς τον: ο Αργύρης, ο Νίκος, ο Μάκης, ο Κρίτωνας, ο Παντελής, ο Κώστας, ο Χρήστος, ο Αντώνης, ο Θωμάς, ο Γιάννης, η Γιώτα, η Ελένη, η Σοφία, η Αθηνά, η Καίτη, ο Τάκης, ο Παναγιώτης, ο Γιώργος… Πρόσωπα που βυθισμένα στην αχλύ του παρελθόντος αναδύονται από ένα τοπίο ομιχλώδες για να τον προϋπαντήσουν. Η Θεσσαλονίκη παραμένει, όσα χρόνια και να περάσουν, η ατμόσφαιρα των χρόνων της αθωότητας. Το πέρασμα του χρόνου είναι αμείλικτο ∙ όμως, αφήνει ανέπαφα τα πρόσωπα των παιδικών σου φίλων, όπως τότε που αναγκαστικά τα αποχωρίστηκες: πρόσωπα χαμογελαστά, ανέμελα, αρυτίδωτα, αγαπημένα (2)…

***

Η ΠΟΛΗ; Ε, η χιλιοτραγουδημένη «νύφη του Θερμαϊκού», η «οφθαλμός της Ευρώπης και κατ΄εξοχήν της Ελλάδος», του Βυζαντίου η «συμβασιλεύουσα» και η «συμπρωτεύουσα» του σήμερα, απλώνεται νωχελικά στα μάτια του Αλέξη: πλανεύτρα και μοναδική όπως πάντα ∙ έστω «εκσυγχρονισμένη», και σε προεκλογική περίοδο. Η Θεσσαλονίκη ζει ανεξάρτητη, αυτάρκης, αυθύπαρκτη οντότητα. Με τα δικά της πολιτιστικά στοιχεία τα βασισμένα σε παραδόσεις αιώνων. Πόλη αμάλγαμα πολιτισμών που ο καθένας τους έχει τη βαρύτητα και τη θέση του στην ιστορία της πόλης: Ελληνιστικοί χρόνοι, βασίλεια, Ρωμαίοι, Βυζάντιο, Μεσαίωνας, βαρβαρικοί λαοί, Σταυροφόροι, λεηλασίες, δηώσεις, λεηλασίες, Τούρκοι, Βούλγαροι, Βενιζέλος-απελευθέρωση…

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ της Ιστορίας ξεκινά από τον Κάσσανδρο και τη Θεσσαλονίκη, την αδελφή του Μ. Αλέξανδρου. Περιδιαβαίνει την αψίδα του Γαλερίου («Καμάρα»), τη Ροτόντα, την Αχειροποίητο, την Αγία Σοφία, το «Λευκό Πύργο», το «Γεντί Κουλέ», το παλιό «Δελασάλ», το Γαλλικό Ινστιτούτο (Lycee), το «Παπάφειο», τα «Λαδάδικα» στο λιμάνι… Διαπερνάει την Αριστοτέλους, την Εγνατία, την παλιά Τσιμισκή και την οδό Νίκης, φτάνει στην οδό Ανθέων και χάνεται στο Θερμαϊκό… Ασάλευτα μνημεία στο χρόνο το Επταπύργιο, ο Άγιος Δημήτριος, η Παναγία Χαλκέων, η Μονή Βλατάδων, ο Άγιος Μηνάς, ο Άγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς, η Παναγία η Δεξιά… Αλλά και η Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών, η Διεθνής Έκθεση, τα Κάστρα, το Τελλόγλειο, το Βασιλικό Θέατρο, ο Βαρδάρης, το Μέγαρο Μουσικής, το Πανεπιστήμιο…

Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, η δεύτερη πόλη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, έχει τη δική της ιδιόμορφη «σχολή» λογοτεχνών (Ι. Γ. Πεντζίκης, Γ. Βαφόπουλος, Ζ. Καρέλλη…). Ακολουθούν ο Γ. Ιωάννου, ο Β. Βασιλικός, ο Μ. Αναγνωστάκης κ.α. Τροφοδότρια της Αθήνας σε καλλιτέχνες και πνευματικούς ανθρώπους, είχε τα σκήπτρα του πολιτισμού σε όλη την Ευρώπη (το 1997). Κι αυτό χάρη στη μεγάλη Μελίνα Μερκούρη που καθιέρωσε το θεσμό των πολιτιστικών πόλεων της Ευρώπης ξεκινώντας απ΄ την πόλη του Μ. Αλέξανδρου.

ΦΙΛΟΞΕΝΕΙ σήμερα τη μεγαλύτερη Παγκρήτια Αδελφότητα στη Μακεδονία… Αμφίδρομη η αγάπη μας: εμείς οι Μακεδόνες στην Κρήτη αισθανόμαστε «σαν στο σπίτι» μας, όπως και το ίδιο οι Κρήτες στη Μακεδονία. Οι δεσμοί αδελφοσύνης και «αίματος» ξεκινούν από το Μακεδονικό Αγώνα και τους άλλους απελευθερωτικούς πολέμους, για να καταλήξουν στις συχνές συν-εκδηλώσεις με το «Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» των Χανίων: με την παρουσία και το πνεύμα του Βενιζέλου να δεσπόζουν. Προσκύνημα, στους σπουδαίους Κρήτες «Μακεδονομάχους» που ασάλευτοι στην ομώνυμη πλατεία, μπροστά από την Αχειροποίητο, ατενίζουν το Θερμαϊκό…

…ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ στη Σαλονίκη! Οκτώβρης μήνας, με το «Αη-Δημητράκη, μικρό καλοκαιράκι…». Ο Αλέξης, ώριμος άντρας, περιδιαβάζει στη μεγάλη παραλία κάτω απ΄ το ψιλόβροχο, με την ομπρέλα ανοιγμένη. Ο Χορτιάτης απέναντι μουντός και μπροστά του η απέραντη μπλάβα θάλασσα… Ακούει τις καμπάνες τ΄ Αη-Δημήτρη να σημαίνουν. Του Μυροβλήτη αύριο, λέει! Θυμήθηκε το κερί, την παραγγελιά της γυναίκας του στην Κρήτη, για τον Άγιο. Τα πόδια του τον φέρνουν στο προαύλιο της εκκλησίας. Πλήθος κόσμου στην ουρά. Περιμένει. Προσκυνά με άφατη συγκίνηση τη χάρη του, όπως τότε που μικρό παιδί-μαθητής με παντελονάκι και… εμβατήρια-πλησίαζε με δέος τα χείλη του στην εικόνα του Αγίου. Ψιθυρίζει το «Μέγαν εύρατο εν τοις κινδύνοις…», ανάβει το κερί και μ΄ ένα δάκρυ στην άκρη του ματιού του φεύγει…

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

-(1) Φθινόπωρο: Στίχοι, Εβίτα Μπουρμά. Μουσική, Μάνος Ξυδούς, Πρώτη εκτέλεση: Μάνος Ξυδούς.

-(2)Γιάννης Τζανής, «Παντοτινή Αγάπη», απ΄την ποιητική συλλογή «Θεσσαλονίκην Φιλίππου Βασιλισσαν»,1987, Eκδ. «Mπίμπης»,σ. 48:

«Θεσσαλονίκη,/Tο αίμα μου κυλάει μες στις φλέβες σου

Kι ακόμη βρίσκομαι στο πρώτο Αλφα της AΓAΠHΣ.

Στο δεύτερο μπορεί να μην υπάρχω κιόλας…»

=======================================

===============

Κώστα μου,

Σε σευχαριστώ πάντα για τα γενναιόδωρα

και ευγενικά σου λόγια.

Πάντα κάτι μένει αποό τη φιλία εκείνων των καιρών.

Στ.Γ.Κ.