Ποιος έχει διάθεση να τη γιορτάσει…;
Posted on 22 Μάι, 2011 in Κείμενα | 0 commentsΗ ελληνική οικογένεια:
Καθιερώθηκε να γιορτάζεται στις 15/5 , αλλά συνήθως η μέρα περνάει απαρατήρητη. Λίγο η διαλυμένη εποχή, περισσότερο το οικονομικό στρίμωγμα, μας αναγκάζουν να μη δίνουμε σημασία σε ορισμένες επετείους…
Η ελληνική πραγματικότητα, σχετικά με την ελληνική οικογένεια, είχε πριν περίπου 10 χρόνια-και πιθανόν να έχει ακόμη- την εξής ιδιομορφία (1):
” Έχουμε μια ρευστή οικογένεια αλλά θα θέλαμε να έχουμε μια σταθερή. Έχουμε δηλαδή μια σύγχρονη οικογένεια αλλά θα προτιμούσαμε μια παραδοσιακή. Το Κράτος Πρόνοιας δεν μπορεί να παραβλέψει αυτήν την αντίφαση.
Η κοινωνική πολιτική προς την οικογένεια δεν έχει προσαρμοστεί στις αναδυόμενες νέες οικογενειακές συνθήκες και ανάγκες. Από την άλλη, διάφοροι παράγοντες που σχετίζονται με την εργασία των γυναικών και τη γενική ανασφάλεια αποθαρρύνουν από την επιλογή άλλων μορφών συμβίωσης.
Εκ πρώτης όψεως φαίνεται αντιφατικό πως σε μια χώρα που ο θεσμός της οικογένειας θεωρείται τόσο σημαντικός δεν υπάρχει αντίστοιχη οικογενειακή πολιτική και πρόνοια που να την προστατεύει. Αυτό συμβαίνει γιατί ο ρόλος της οικογένειας στην Ελλάδα όπως και σε άλλες χώρες στη Νότια Ευρώπη (Πορτογαλία, Ιταλία, Ισπανία) στην παροχή στήριξης και υπηρεσιών σε εξαρτημένα άτομα θεωρείται δεδομένη. Μέσα από την απουσία οικογενειακών πολιτικών αναπαράγεται η ιδεολογική παραδοχή πως η οικογένεια είναι αυτή που κατά βάση προνοεί στην κοινωνία. Εδώ έρχεται να προστεθεί και η δομή της αγοράς εργασίας που συνδέεται με τη σύγκρουση ανάμεσα στην οικογένεια και την εργασία (για τις γυναίκες). Η χαμηλή αντιπροσώπευση των γυναικών στην αγορά εργασίας ενισχύει τους παραδοσιακούς ρόλους ανδρών και γυναικών και διατηρεί την πατριαρχική αρχή σύμφωνα με την οποία οι άνδρες κυριαρχούν στο δημόσιο χώρο ενώ ο φυσικός χώρος των γυναικών είναι η διατήρηση της οικογενειακής αλληλεγγύης και η παροχή φροντίδας.
Έτσι παρατηρείται το εξής παράδοξο: από τη μια έλλειψη οικογενειακής πολιτικής και από την άλλη απουσία αιτημάτων για την ύπαρξη τέτοιων μέτρων. Το αποτέλεσμα μιας παθητικής οικογενειακής πολιτικής είναι πως οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι διάφορες οικογένειες δεν είναι θέμα δημόσιας κινητοποίησης αλλά ιδιωτικής στρατηγικής των ανθρώπων. Στην Ελλάδα, όπως και στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, η οικογενειακή αλληλεγγύη ταυτόχρονα εξηγεί αλλά και αποτελεί το αποτέλεσμα μιας μη-ανεπτυγμένης κοινωνικής πολιτικής.
Συγκεκριμένα, τα διαζύγια είναι χαμηλά στη χώρα μας όχι τόσο γιατί οι γάμοι είναι καλύτεροι απ’ ό,τι στην Ευρώπη αλλά λόγω της αδύναμης θέσης των γυναικών στη συμμετοχή τους στο εργατικό δυναμικό και το γεγονός πως ακόμη κι αν εργάζονται η αμοιβή τους είναι χαμηλότερη ή και χωρίς αμοιβή σε οικογενειακή επιχείρηση. Επιπλέον, επιφορτίζονται με το βάρος της υποκατάστασης του Κράτους Πρόνοιας. Κάτι τέτοιο καθιστά το διαζύγιο αδύνατο.
Για πολλές γυναίκες, ο γάμος αποτελεί δουλεία και εξαναγκασμό. Δουλεία γιατί πάνω τους πέφτουν αρμοδιότητες που θα έπρεπε να καλύπτει το Κράτος Πρόνοιας και αφορούν την προστασία αδύναμων μελών και εξαναγκασμός γιατί ενώ παρουσιάζεται σαν ελεύθερη επιλογή δεν είναι λόγω των συνθηκών που επικρατούν στην εργασία.
Είναι σαφές πως ο θεσμός της οικογένειας στην Ελλάδα είναι ενισχυμένος ως μηχανισμός κοινωνικής άμυνας και προστασίας παράλληλα με ένα ποτέ πλήρως ανεπτυγμένου (στα πλαίσια των άλλων ευρωπαϊκών χωρών) και διαρκώς συρρικνώμενου Κράτους Πρόνοιας. Αυτή η ενίσχυση του θεσμού της οικογένειας είναι αμφίβολη αλλά και επικίνδυνη αναφορικά με τη διασφάλιση των όρων και πόρων κοινωνικής διαβίωσης στη σύγχρονη εποχή της διακινδύνευσης (risk), των ανισοτήτων και της διαφοράς.
Από τη μια η κοινωνία αλλάζει παρόλα αυτά οι αντιλήψεις παραμένουν οι ίδιες και δεν υπάρχουν νέα θεσμικά πλαίσια να αναγνωρίσουν αυτές τις αλλαγές.
(1) [Αποσπάσματα και συμπεράσματα από το βιβλίο «Οικογένειες και Κράτος Πρόνοιας στην Ευρώπη» του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών. Εκδόσεις Gutenberg, 2002]
————————————————————————————————————————————————-
… Τα παραπάνω αφορούν μια κοινωνία που εδώ κι αρκετά χρόνια εξέλιπε! Σήμερα, οι πολιτικοί γάμοι είναι κατά πολύ περισσότεροι από τους θρησκευτικούς. Κι αυτό για λόγους οικονομικούς. Σήμερα τα πράγματα είναι πολύ δυσκολότερα για τη γυναίκα, αφού πρώτο θύμα της ανεργίας είναι πάλι η γυναίκα. Δύσκολοι καιροί και για παιδιά, αφού πολλά παιδιά περισσότερα έξοδα και πού λεφτά; Δυσκολότεροι καιροί για μονογονεϊκές οικογένειες αφού περικόπτονται αγρίως και οι μισθοί…
ΕΤΣΙ η κοινωνία μας βρίσκεται στα πρόθυρα νευρικής κρίσης. Με συνέπεια, σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, να δημιουργούνται ασφυκτικά προβλήματα, αλλά και στα άτομα ξεχωριστά, ψυχολογικά. Το μόνο “θετικό” είναι η σύσφιξη των μελών μιας οικογένειας και η αλληλεγγύη, κι αυτό όχι σε όλες.
Στ.Γ.Κ.
