Ο ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ

• “Η ίδρυση Κοινωφελούς Ιδρύματος με την επωνυμία “Κάρολος Καμπελόπουλος”, με έδρα τα Χανιά, επικυρώθηκε επίσημα με την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος (13-6-23). Σκοπός του ιδρύματος είναι η προαγωγή και προώθηση των Καλών Τεχνών και ειδικότερα του ευρωπαϊκού πολιτισμού.”

ΕΙΧΑΜΕ την τύχη να ξεναγηθούμε ανεπίσημα, προ πολλού καιρού, μαζί με το φιλoκρητικό ζεύγος Bernard Larrieu, στους χώρους του νέου Μουσείου-που ελπίζουμε να ανοίξει τις πύλες του στο κοινό λίαν συντόμως.

Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ του “Ελληνογαλλικού Συλλάγου” και ήδη μέλος του συμβουλίου του νέου μουσείου, κα Στέλλα Κουτσουπάκη καθώς και η αντιπρόεδρο του Ελληνογαλλικού κα Τζίνα Παυλάκη, μας έμπασαν στον “θαυμαστό κόσμο” του Καμπελόπουλου, γνωστού ανθρώπου για την προσφορά του στα Χανιά.

ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ έχει την ιδιατερότητα μιας ανεκτίμητης και ποικίλης συλλογής καλλιτεχνημάτων πολλών περιόδων της Τέχνης, ελληνικής και ευρωπαϊκής. Θα φέρει δε το όνομα του δημιουργού του: “Κάρολος Καμπελόπουλος”.

“ΚΡΥΦΟ” πολιτιστικό και πολύτιμο πετράδι γνώσης στην καρδιά της παλιάς πόλης (“Μοναστήρι του Καρόλου”), στο οποίο ήδη έχει τοποθετηθεί, με πολλή φροντίδα και αγάπη σχεδόν το σύνολο της συλλογής του. Υπάρχουν σπάνια συλλεκτικά κομμάτια, γλυπτά, πίνακες και κυρίως πολλά καλλιτεχνήματα του ίδιου του Καρόλου (φωτό, 1).

ΜΕ το “Μουσείο Τυπογραφίας” των Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη (ΒΙΟΠΑΧ), το Ίδρυμα Ελ. Βενιζέλος (Χαλέπα), το νέο “Αρχαιολογικό Μουσείο”, τώρα το “Κάρολος Καμπελόπουλος” κ.ά., η πόλη των Χανίων αποκτά μια νέα μουσειακή διαδρομή”. Και δεν έχει να ζηλέψει τίποτε από τις άλλες μεγάλες πόλεις της χώρας.

ΑΝ μάλιστα σκεφτεί κανείς ότι, τα περισσότερα από τα παραπάνω μουσεία είναι ιδιωτικές πρωτοβουλίες, αντιλαμβάνεται αμέσως το μεράκι και την αγάπη ορισμένων σπανίων ανθρώπων για τον τόπο. Ευτυχώς που υπάρχουν κι αυτοί και “εμπλουτίζουν” τα Χανιά με το “κάτι άλλο”, εκτός του τουρισμού: με μια πανάκριβη και βαθιά γώση της ελληνικής και παγκόσμιας Τέχνης. (Στ.Γ.Κ.)

========================================================

Μονότονα ποικίλα

-(οι προκαταλήψεις συνεχίζονται) Η είδηση (13-6-23) λέει: “Εννέα στους 10 ανθρώπους όλων των φύλων έχουν προκατάληψη κατά των γυναικών-σύμφωνα με τον Δείκτη Κοινωνικών Προτύπων Φύλου (UNDP)- αριθμός που παραμένει αμετάβλητος από τα δεδομένα που συλλέχθηκαν πριν από περισσότερο από μια δεκαετία”. Είναι κάτι που ζούμε σε καθημερινή βάση με τις γυναικοκτονίες, τις παιδοφιλίες, τα εργασιακά bulling, τις σεξουαλικές παρενοχλήσεις, τις διαφορές στους μισθούς για την ίδια εργασία, τη θέση των γυναικών στην πολιτική, τα ποσοστά τους σε ποικίλους ανδροκρατούμενους τομείς. Τα στερεότυπα δυστυχώς στον αιώνα της λεγόμενης “τεχνητής νοημοσύνης” συνεχίζονται.

-(τέτοια βεβαιότητα;) Βολιώτισσ είπε στον κ. Τσίπρα που επισκέφτηκε την πόλη της: «Σας εύχομαι να είστε δεύτεροι και να κάνετε καλή αντιπολίτευση!” Η απάντηση του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ ήταν να της χαμογελάσει αμήχανα! Πράγματι, ένα οργανωμένο πια κόμμα πρεπει να περάσει από “πολλές εξετάσεις” στην αντιπολίτευση, για να μπορέσει να κυβερνήσει με τη σειρά του σοβαρά και όχι περιπτωσιακά, ώστε να αποκτήσει και την εμπιστοσύνη του λαού.

=========================================================

-(Ουρανός από άλλους τόπους) Το φετινό Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος (2022) απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Σωτήρη Δημητρίου για το έργο του Ουρανός απ’ άλλους τόπους, εκδόσεις Πατάκη. Πρόκειται για ένα βιβλίο που δίνει βαρύτητα στην ηπειρωτική ντοπιολαλιά, αλλά και στη σκληρή περίοδο του αιματηρού ανταρτοπολέμου (Εμφύλιος, 1946-1949) στα πολύπαθα χωριά της Ηπείρου.

-(αγώνας για τη δεύτερη θέση στην Κρήτη) Τα νέα εκλογικά δεδομένα, μετά την 21/5 στο νησί είναι εξαιρετικά δυσμενή για την Κουμουνδούρου διότι ουσιαστικά δεύτερο κόμμα στην Κρήτη αναδείχθηκε το ΠΑΣΟΚ. Η Κρήτη-δεκαετίες φιλελεύθερη και δημοκρατική- έγινε γαλάζια στον κομματικό χάρτη ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ έμεινε πίσω από το ΠΑΣΟΚ σε Λασίθι και Ρέθυμνο. Η ανατροπή δεν θα είναι καθόλου εύκολη, ακόμη και στο Ρέθυμνο, στο οποίο έβαλε υποψηφιότητα ο κ. Τσίπρας. Αλλά, Οψόμεθα… (Στ.Γ.Κ.)

=============================================================

Γράφει ο Αντ. ΒΕΝΕΤΗΣ για το βραβευμένο βιβλίο του Σωτήρη Δημητρίου “Ουρανός από άλλους τόπους” (κρατικό βραβείο λογοτεχνίας, 2023)

• Αγαπητοί φίλοι, με χαρά σας πληροφορώ ότι για το βιβλίο του Σωτήρη Δημητρίου «Ουρανός απ’ άλλους τόπους» του απενεμηθη  το κρατικό βραβείο μυθιστορήματος2022.

  Σας διαβιβάζω και παλαιότερη κριτική μου για το παραπάνω βιβλίο.

  Βιβλιοπαρουσίαση από τον Αντώνη Βενέτη:

  
  

  Σωτήρη Δημητρίου: «Ουρανός απ’ άλλους τόπους» Έκδ. Πατάκης

  «Ο Λένιν και οι περισσότεροι κορυφαίοι συνεργάτες του ήταν σίγουροι ότι θα κέρδιζαν στον εμφύλιο πόλεμο αν εξαπέλυαν τρομερή βία στο μέτωπο μεταξύ των αμάχων» (Robert Service, Ειδικευμένος στη Ρωσική Ιστορία)

  Η έκδοση και η κυκλοφορία του παραπάνω βιβλίου του Σωτήρη Δημητρίου, είναι ένας συγγραφικός, αλλά και εκδοτικός, άθλος.

  Στις 577 σελίδες του βιβλίου αποτυπώνεται με έναν, θα έλεγα, τρόπο αξεπέραστο, το προφορικό γλωσσικό ιδίωμα της Μουργκάνας ή μάλλον της περιοχής πέρα απ’ τον Καλαμά μέχρι το Αργυρόκαστρο. Με τα φωνήεντα να κυριαρχούν, με ένα χορευτικό ρυθμό στον προφορικό λόγο, σε αντίθεση με άλλες περιοχές της Ηπείρου, στις οποίες «σκοτώνουν» μέχρι εξαφανίσεως τα φωνήεντα, από τον προφορικό λόγο τους.

  Έτσι το βιβλίο του Σ.Δ. εμπλουτίζει την ελληνική λογοτεχνία με ένα πανάρχαιο γλωσσικό ιδίωμα, το οποίο ωμιλείτο σε μια γωνιά των απέραντων συνόρων του ελληνικού κόσμου. H γραπτή αποτύπωσή του, την οποίαν υλοποιεί αυτός, ο εραστής της μικρής φόρμας, με το ογκώδες αφήγημα των 577 σελ., όχι μόνο διασώζει και αναδεικνύει αυτό το γλωσσικό ιδίωμα αλλά το καθιστά μια νίκη της λογοτεχνίας, με ευρύτερη θα έλεγα απήχηση και εάν ήτο εφικτή η μετάφρασή του στις κυριαρχούσες γλώσσες, ασφαλώς θα είλκυε την προσοχή πολλών διεθνών βραβείων.

  Συγχρόνως όμως το βιβλίο του Σ.Δ. είναι μια προσφορά ανεκτίμητη στο τι ακριβώς συνέβη στα βουνά της Ελλάδος και κατά τη διάρκεια της κατοχής και κατά την εμφύλια διαμάχη των ετών 1946-1949. Είναι ένα έργο αναφοράς.

  Ορθά φρονώ ότι ο Κ. Γεωργουσόπουλος στα ΝΕΑ της 10-11 Ιουλίου 2021 τοποθετεί, γλωσσικά, τον Σ.Δ. δίπλα στον Όμηρο και Παπαδιαμάντη. Έτσι γράφει επί λέξει: «είναι συγγραφέας της γλώσσας όπως είναι ο Όμηρος και ο Παπαδιαμάντης».

  Ακόμα γράφει:«Διάβασα με κόπο γόνιμο το βιβλίο του Δημητρίου».

  Και η Λίνα Πανταλέων, σε μια Κυριακάτικη «Καθημερινή» το χαρακτηρίζει – λίαν επιτυχώς «Σωτήρια διαθήκη». Και αυτή η διαθήκη αφορά το σύνολο των Ελλήνων, να μην παρασύρονται από τα «ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα» ή όπως επιγραμματικά τονίζει με την κοφτερή της γλώσσα η αφηγήτρια του βιβλίου, για τη συμπεριφορά των ανταρτών: «Λόγια καλά, λιθάρια στο σακούλι».

  Ο Κ. Γεωργουσόπουλος γράφει ακόμα:

  «ο Δημητρίου κατορθώνει κάτι σπάνιο, γράφει μυθιστόρημα χωρίς κεντρικό ήρωα ή ήρωες». Αυτή η διαπίστωση δεν είναι απολύτως ακριβής. Στο βιβλίο κυριαρχεί – χωρίς μεγαλοστομίες και τη συνήθη δομή των συμβατικών βιβλίων – η τραγική μορφή της Μηλιούσως – Μηλιάς – της μητέρας της αφηγήτριας Αλέξως και γιαγιάς του Συγγραφέα.

  Ο άντρας, χρόνια πρόεδρος της Πόβλας, του χωριού τους, ήταν διαρκώς απησχολημένος με τα κοινοτικά. Η γυναίκα του, η Μηλιά, με έξι κόρες και τελευταίο τον Τσιάβο, ήταν μια σπάνια άξια και προκομμένη γυναίκα, πλήρως αφοσιωμένη στο νοικοκυριό του σπιτιού της και στις φροντίδες της οικογένειας, που έπρεπε να επιβιώσουν με ένα Ησιόδειο τρόπο.

  Ύστερα ήρθαν οι αντάρτες.

  Αφηγείται η Αλέξω:

  «Ξορνιάστηκαν ο κόσμος με τους βρυκολάκους τους αντάρτες. Σκόρπισαν σαν ντουφεκισμένα πουλιά. Αυτοί δεν ήταν για τίποτε, μονάχα για το κακό».

  Δεν βρήκαν τον πρόεδρο του χωριού, συνέλαβαν τη γυναίκα του, τη Μηλιά.

  Συνεχίζει η αφηγήτρια:

  «Ποιος ξέρει τι μαρτούρια της έκαναν. Τις έκλεισαν τις γυναίκες στο κατώι του Λιάγκου. Τους έβαναν τον μασιά πυρωμένον στον γκιόξι και στο στόμα. Μας τάειπε με χρόνια η Χρυσάνθη του Λιάγκου που την είχαν απολύκουν. […] Ω, παιδάκια μου, τους έλεγε, έχω έξι κοπέλες παντρεμένες και ανύπαντρες, … Κι αυτοί κορόιδευαν που έκανε αράδα τον σταυρό. Δεν αγλυμονήθηκαν κείνα τα δουλεμένα, τα τυραγνισμένα χέρια;».

  Ούτε ο τάφος της δεν βρέθηκε… την είχε γνωρίσει ο Λειώτης φιλόλογος Κώστας Τσαντίνης, που ο δάσκαλος πατέρας του μνημονεύεται τόσο συχνά στο βιβλίο. Προ πολλών ετών μου είπε ότι «πιο γλυκομίλητη γυναίκα από την μακαρίτισσα τη Μηλιούσω δεν γνώρισα στη ζωή μου».

  Στη Μουργκάνα οι αντάρτες, την οποίαν ελέγχουν στρατιωτικά, την μεταβάλλουν σε «Λαϊκή Δημοκρατία». Αρχίζουν κατασχέσεις και πλιάτσικο των φτωχών χωρικών. Επιστρατεύουν βιαίως ακόμα και ανήλικα αγόρια και κορίτσια. Πολλά σκοτώθηκαν στις πολύνεκρες και αιματηρές μάχες της δύσβατης Μουργκάνας. Καταστρέφουν σπίτια και περιουσίες «αντιφρονούντων» και σκοτώνουν αράδα γυναίκες. Στη Λίστα, στο Τσαρακλιμάνη, στη Γλούστα, στο Λειά, το Βαβούρι, στον Τσαμαντά, στην Πόβλα, «Τ’ ήξεραν οι γυναίκες, αγράμματες και ξυπόλυτες και ζόρκες».

  Τέτοιο κακό ο τόπος είχε να δει από το φλεγόμενο καλοκαίρι του 167 π.Χ. όταν οι Ρωμαϊκές Λεγεώνες του ύπατου Αιμίλιου Παύλου εδήωσαν, ελεηλάτησαν και ερήμωσαν την Ήπειρο και μετέφεραν τους πληθυσμούς -όσους επέζησαν – στα σκλαβοπάζαρα της Ρώμης. Ακριβώς το ίδιο έπραξαν και οι αντάρτες.

  Μετά την ήττα τους, τον Σεπτέμβριο του 1948, από τον κυβερνητικό Στρατό μετέφεραν συλλήβδην και βιαίως τους κατοίκους της Μουργκάνας, στις «Λαϊκές Δημοκρατίες», για να δουλέψουν και να θεμελιώσουν τον Σοσιαλισμό! Και να επιστρέψουμε στην Ελλάδα με την κόκκινη σημαία. Έτσι ο Γ.Γ. του ΚΚΕ Γ. Σιάντος είχε δηλώσει: «Εμείς δεν θα καταθέσουμε τα όπλα ούτε σε 40 χρόνια»! Μεταξύ των απαχθέντων και ο υποσημειούμενος ηλικίας τότε 4 ετών.

  Αλλά όλα αυτά θα διαβάσει ο αναγνώστης στο βιβλίο του Σ.Δ. και, φρονώ, θα διαπιστώσει από την ανάγνωση του βιβλίου πόσο του αρμόζει ο έπαινος του αρχαίου ρήτορα Λιβάνιου (313-393 μ.Χ.)«ἀλλ’ ἡ γε αλήθεια ζῆ πολλῶν ψευδομένων στομάτων ἰσχυροτέρα».

  Είναι, θα έλεγα, ευτύχημα η αφήγηση της μητέρας του συγγραφέα, που περπατάει προς τα 100 χρόνια, πρόλαβε να αποθέσει στο χαρτί ό,τι πλημμύριζε την καρδιά της. Έτσι η αφηγήτρια καταθέτει εκείνο που την πονάει. Σχολιάζει. Κρίνει. Ερμηνεύει ή και απλά παραθέτει εικόνες του παρελθόντος.

  Συνεχίζει η αφηγήτρια. «Αυτοί – οι αντάρτες – κρύβονταν στις ντούφες. Αυτοί βγήκαν για να σκοτώσουν τους ίδιους τους Έλληνες. Δεν τους πάει αίμα ούτε από τη μύτη… Άνθρωποι της καταστροφής… Τι σόι αντάρτικο, τι καθεστώς ήταν αυτό που σκοτώνανε τους Έλληνες…».

  Έτσι όταν τον Απρίλιο του 1944 οι Γερμανοί, στη μοναδική τους εισβολή στην καρδιά της Μουργκάνας, το χωριό μου – Λειά – εκκενώθηκε από τους κατοίκους. Το γερμανικό τάγμα, συνοδευόμενο από ενόπλους Τσάμηδες έκαψαν περίπου τα μισά σπίτια του χωριού. Έξω από το χωριό, χαμηλά, συνέλαβαν τυχαίως 4 χωριανούς. Ενώ τους ανέκριναν και δεν προέκυψε τίποτε εις βάρος τους, από ψηλά στη Μουργκάνα ακούστηκε – από τον ΕΛΑΣ – ένας πυροβολισμός. Αυτός ο άνευ σημασίας πυροβολισμός στοίχισε τη ζωή των 4 συλληφθέντων Λειωτών… «Εθνική Αντίσταση» με το αίμα ανυποψίαστων χωρικών!

  Αλλά για την αξιοπιστία της «ένδοξης αντίστασης» του ΕΛΑΣ, κάπου στην Ήπειρο, γράφει ο Γερμανός συγγραφέας, αριστερής τοποθέτησης, Φρανκ Μάγερ στο βιβλίο του «ΑΙΜΑΤΟΒΑΜΜΕΝΟ ΕΝΤΕΛΒΑΪΣ».

  «Αποκύημα της φαντασίας» του Στ. Σαράφη (αρχηγού του ΕΛΑΣ) αποτελεί και η πληροφορία ότι «οι Γερμανοί είχαν περισσότερες από 500 απώλειες». «Η πραγματικότητα είναι ότι το Σύνταγμα των ΕΣ – ΕΣ έχασε μόνο έναν στρατιώτη και 14 τραυματίες».

  Διερωτάται ακόμα η αφηγήτρια «Τι σόι αντάρτικο, τι σόι καθεστώς ήτανε αυτό που σκότωναν τον πρόεδρο, δάσκαλο, αγροφύλακα. Ποιος νάηταν στην κορυφή. Οι τσιομπαναραίοι, οι μπιστικοί που δεν ήξεραν ούτε άλφα;».

  Την εξήγηση την παρέχει ο σκληρός κομμουνιστής Γιάννης Μανούσακας στο βιβλίο του «Ακροναυπλία». «Έτσι έμπαινε η αρχή να μην βασανίζουμε το μυαλό μας, να μην σκεφτόμαστε. Αυτό το καθήκον ανήκε στην ηγεσία. Εμείς μόνο να εκτελούμε…».

  Θα διαπιστώσει ακόμα ο επιμελής αναγνώστης ότι η αφήγηση και το βιβλίο του Σ.Δ. ανταποκρίνεται απολύτως στα όσα κατέληξε ο αθάνατος Πλούταρχος για την πρωτοφανή συμπεριφορά των Ρωμαίων απέναντι στους κατακτημένους Ηπειρώτες με τη φράση «φρίξαι δέ πάντας ἀνθρώπους τό τοῦ πολέμου τέλος». Την ίδια συμπεριφορά απέναντι στους άμαχους και ανυποψίαστους κατοίκους της Μουργκάνας επέδειξαν και οι αντάρτες του λεγόμενου Δ.Σ.Ε.

  Αλλά πριν κλείσω τη σύντομη αναφορά μου στο βιβλίο του Σ.Δ. ο πειρασμός δεν με αφήνει να μην αναφερθώ σ’ ένα περιστατικό εις το οποίο, κάπως υπερηφάνως, εδημοσίευσε γνωστός καθηγητής. Κατά τη διάρκεια της εμφύλιας διαμάχης, κάποιος διανομέας της ΟΥΝΡΑ δεν έδωσε στον πατέρα του ένα σακάκι. Κάπως έτσι. Ε! Αυτό τον έκανε να μην ψηφίσει ποτέ δεξιά… Θα σχολιάσω κάπως μελαγχολικά. Οι «τραγωδίες του φλυτζανιού», εφ’ όσον τις επικαλούνται οι αριστεροί, είναι μείζονες του μακελιού που βίωσαν οι γυναίκες της Μουργκάνας…

  Νομίζω όμως ότι θα μπορούσα να κλείσω το μικρό μου πόνημα μ’ έναν ακόμα έπαινο για τον Σ.Δ. που κάπου διάβασα και φρονώ ότι του ταιριάζει. Η ανταρσία του κατά του καθιερωμένου τρόπου γραφής, μας έδωσε μια πολύτιμη μαρτυρία, για κόσμους και εποχές που έχουν χάσει σχεδόν κάθε σύνδεσμο με την εποχή μας.

  Αντώνης Ν. Βενέτης

  
  

  Μοναστηράκι Δωρίδος

  —————————–

  Μικρό απόσπασμα:

  Απόσπασμα από το βιβλίο

  «Αυτός ο αντίχριστος ο Γιώρη Ράφτης, για να σκεπάσει την μπολοβίνα, πήρε την Αρετή νύφη σ’ ένα παιδί του. Κοπελόπλη τώρα η Αρετή. Και καλοπόρεψε. Κι απορώ πώς έστερξε η Αρετή. Δεν την έκανε ζάφτι ο πατέρας, του τα κοπάναγε.

  Την πήρε από τ’ αυτί να την παντρέψει.

  Δεν θέλω να παντρευτώ, τούειπε.

  Τότες ο βασιλιάς ήτανε στην εξορία.

  Να καρτερέσουμε τον Κώτσιο, είπε ο πατέρας, να δώκουμε την Ρέτω σε ταύτον.

  Τότε την έπιακαν τούτη.

  Ω μαυροπατέρα, δεν σου ζήτησα παντρειά εγώ ούτε με βασιλιά ούτε με διακονιάρη. Με καένανε δεν παντρεύομαι».

  ---