Mίμνερμος

Ελεγειακός ποιητής και μουσικός. Από την Κολοφώνα ή τη Σμύρνη· η ζωή και η ποιητική του δράση τοποθετούνται γύρω στο 600. Ιωνική διάλεκτος. Οι ελεγείες του συγκεντρώθηκαν σε δύο βιβλία, το ένα από τα οποία ονομάστηκε Ναννώ, από το όνομα της αγαπημένης του αυλήτριας. Πρόκειται για μια συλλογή από ποιήματα με ποικίλη θεματική (π.χ.: μύθος του Τιθωνού, μαγική φιάλη του Ήλιου, ιστορία της ίδρυσης της Κολοφώνας, κ.ά.).

Αξιοσημείωτη είναι η μουσική χρήση του ελεγειακού στοιχείου, οι συγκρατημένες εικόνες, η γοητεία της συναισθηματικής αμεσότητας, καθώς και η αγάπη του ποιητή για τις ηδονικές απολαύσεις.

————————————

ΕΠΙΛΟΓΗ:

11. ἡμεῖς δ’, οἷά τε φύλλα (D2, 2W) (=Εμείς δε όμοιοι με φύλλα…)

 

“ἡμεῖς δ’, οἷά τε φύλλα φύει πολυάνθεμος ὥρη
ἔαρος, ὅτ’ αἶψ’ αὐγῆις αὔξεται ἠελίου,

τοῖς ἴκελοι πήχυιον ἐπὶ χρόνον ἄνθεσιν ἥβης
τερπόμεθα, πρὸς θεῶν εἰδότες οὔτε κακὸν

οὔτ’ ἀγαθόν· Κῆρες δὲ παρεστήκασι μέλαιναι,
ἡ μὲν ἔχουσα τέλος γήραος ἀργαλέου,

ἡ δ’ ἑτέρη θανάτοιο· μίνυνθα δὲ γίνεται ἥβης
καρπός, ὅσον τ’ ἐπὶ γῆν κίδναται ἠέλιος.

αὐτὰρ ἐπὴν δὴ τοῦτο τέλος παραμείψεται ὥρης,
αὐτίκα δὴ τεθνάναι βέλτιον ἢ βίοτος·

πολλὰ γὰρ ἐν θυμῶι κακὰ γίνεται· ἄλλοτε οἶκος
τρυχοῦται, πενίης δ’ ἔργ’ ὀδυνηρὰ πέλει·

ἄλλος δ’ αὖ παίδων ἐπιδεύεται, ὧν τε μάλιστα
ἱμείρων κατὰ γῆς ἔρχεται εἰς Ἀΐδην·

ἄλλος νοῦσον ἔχει θυμοφθόρον· οὐδέ τίς ἐστιν
ἀνθρώπων ὧι Ζεὺς μὴ κακὰ πολλὰ διδοῖ.”

[= Ποιητική μετάφραση του Θρασ. Σταύρου:

"Εμείς τα φύλλα μοιάζομε, που η άνοιξη τ᾽ ανοίγει

και μεγαλώνει τα γοργός ο ήλιος απαλά,

μα τους ανθούς χαιρόμεθα της ήβης ώρα λίγη

χωρίς να δοκιμάσομε κακά μηδέ καλά.

Οι μαύρες Μοίρες καθεμιά φέρνει κακό δικό της·

η μια με τέλος τα φρικτά σιμώνει γερατειά

κι η άλλη με τον θάνατο! Πώς ο καρπός της νιότης

πώς ωριμάζει σύντομα στου ήλιου την φωτιά!

Μόν᾽ άμα ᾽ρθει το τέλος της και πάει κι ώρα τούτη,

καλύτερος ο θάνατος παρά να ζει κανείς·

χίλια κακά μάς έρχονται· άλλοτε παν τα πλούτη

κι η φτώχια είν᾽ ένα βάσανο π᾽ αδιάκοπα πονείς!

Πάλι άλλος ονειρεύεται παιδάκια αγαπημένα

και πάει στον τάφο του μ᾽ αυτόν τον πόθο τον πικρό·

άλλος αρρώστια έχει βαριά· και δεν θωρώ κανένα

που να μη δίνει του ο θεός κακά, σωρό, σωρό."

 

Απόπειρες μετάφρασης κι από πολλούς άλλους :

[=Όμοιοι κ’ εμείς μ’ όσα γεννά φύλλα η πολυανθισμένη
Άνοιξη, όταν αυξάνουνε με τις αχτίδες του ήλιου,
λίγον καιρό χαιρόμαστε τα λούλουδα της νιότης,
χωρίς να ξέρουμε απ’ τους θεούς καλό ή κακό. Κι οι Μοίρες
οι μαύρες στέκουν δίπλα μας τα τέλη η μια κρατώντας
των πικραμένων γηρατειών, και του θανάτου η άλλη·

Μα και της νιότης ο καρπός λιγόωρος είναι τόσο
όσο το φως του ο ήλιος στη γη σκορπίζει κάθε μέρα.
Όμως κι αυτό το σύνορο της νιότης σαν περάσεις,
Καλύτερος ο θάνατος αμέσως παρά η ζήση.
Γιατί βάσαν’ αμέτρητα μες στην ψυχή γεννιούνται·
Αλλουνού χάνεται το βιός κι αλύπητες πλακώνουν
της φτώχιας οι τυράγνησες και πάλι άλλος δεν έχει
παιδιά, κι ενώ επάνω στη γη πιότερο αυτά ποθούσε,
πεθαίνει με τον πόθο τους, και καρδιολυώτρα αρρώστια
άλλον παιδεύει· κι άνθρωπος κανένας δεν υπάρχει,
που συμφορές αμέτρητες να μη του δίνει ο Δίας.] (Hλ. Βουτιερίδης)

 

(στίχοι 1-10)

Κι εμείς, όπως τα φύλλα που θάλλει ο
πολύανθος καιρός

της άνοιξης, όταν αμέσως με τις λάμψεις του ήλιου
μεγαλώσουν,

μ’ αυτά όμοιοι έναν πήχη χρόνο με τα άνθη της
νεότητας

χαιρόμαστε, απ’ τους θεούς μη ξέροντας ούτε κακό

ούτε καλό· αλλά οι Μοίρες στέκονται δίπλα μας
μαύρες,

κι η μια κρατάει το τέλος των πονεμένων γερατιών,
η άλλη του θανάτου· λίγο μένει της νεότητας
ο καρπός, όσο σκορπάει στη γη ο ήλιος.
Όταν περάσει αυτό το τέλος του καιρού σου,
αμέσως καλύτερα να πεθάνεις, παρά η ζωή. (…)] (Σ. Σκαρτσής)

 

Λεξιλόγιο

1.  ὥρη, ἡ (ιωνικός τύπος) = α) ὥρα, ἡ · β) περίοδος χρόνου· γ) εποχή του έτους· δ) νεότητα, ήβη  [σ. Στ.Γ.Κ. εξ ου και άωρος=αγόρι

2. αἶψα (επίρρημα) = γρήγορα, ξαφνικά

2. αὐγῇς (ιωνικός τύπος) = αὐγαῖς
αὐγή, ἡ = α) λάμψη, φως· β) αυγή, ξημέρωμα

3. τοῖς = τούτοις, ενν. τοῖς φύλλοις

3. ἴκελοι
ἴκελος, -έλη, -ελον (ποιητικός και ιωνικός τύπος)
= εἴκελος = όμοιος (πβ. εἰκός) [σ. Στ.Γ.Κ. εξ ού και ανδρείκελο

3. πήχυιον ἐπὶ χρόνον
για ελάχιστο χρόνο
(από το ουσιαστικό πῆχυς ως μέτρο μήκους).

4. πρὸς θεῶν
εκ μέρους των θεών

6. γήραος (ιωνικός τύπος)
γῆρας, τό
γενική: γήραος, γήρως, δοτική: γήραϊ, γήρᾳ
Απαντά μόνο στον ενικό αριθμό.

7. θανάτοιο (επικός τύπος) = θανάτου

7. μίνυνθα: (επίρρημα επικό) = για λίγο (πβ. το ομηρικό ρήμα μινύνθω = μειώνω)

8. κίδναται
κίδναμαι (επικό ρήμα αντί του σκεδάννυμαι) = εξαπλώνομαι, εκτείνομαι

9. ἐπὴν (σύνδεσμος) = ἐπὰν = ἐπεὶ ἄν
H σύνταξη ἐπήν + υποτακτική αορίστου δηλώνει αόριστη επανάληψη

9. τέλος, -εος, τό = α) τέλος· β) ολοκλήρωση· γ) όριο  [σ.σ. συντέλεια

9. παραμείψεται
υποτακτική με βραχύ φωνήεν = παραμείψηται
παραμείβομαι = α) προσπερνώ, αφήνω πίσω· β) ξεπερνώ

9. αὐτάρ (επικός τύπος) = ἀτάρ (αντιθετικός σύνδεσμος)

12. τρυχοῦται
τρυχόομαι, -οῦμαι = κατατρύχομαι, καταπονούμαι

12. πενίης (ιωνικός τύπος) = πενίας

12. πενίης ... ἔργα
πενία, φτώχεια

12. πέλει
πέλω και πέλομαι (κυρίως στο γ' ενικό πρόσωπο ενεστώτα) = είμαι (δηλώνει διάρκεια) [σ. Στ.Γ.Κ. πολλά πέλει από κύλικος μέχρι χειλέων

13. ἐπιδεύεται
ἐπιδεύομαι (επικός τύπος) = ἐπιδέομαι = στερούμαι

14. ἱμείρων
ἱμείρω = επιθυμώ (πβ. ἵμερος = ο πόθος)

15. νοῦσον
νοῦσος, ἡ (ιωνικός τύπος) = νόσος

15. θυμοφθόρον
θυμοφθόρος, -ον (θυμός + φθείρω) = αυτός που φθείρει, καταστρέφει τη ζωή.

-------------------------------------------

12. ἀλλ’ ὀλιγοχρόνιον γίνεται ( D5, 5. 4-8W)

“ἀλλ’ ὀλιγοχρόνιον γίνεται ὥσπερ ὄναρ
ἥβη τιμήεσσα· τὸ δ’ ἀργαλέον καὶ ἄμορφον

γῆρας ὑπὲρ κεφαλῆς αὐτίχ’ ὑπερκρέμαται,
ἐχθρὸν ὁμῶς καὶ ἄτιμον, ὅ τ’ ἄγνωστον τιθεῖ ἄνδρα,

βλάπτει δ’ ὀφθαλμοὺς καὶ νόον ἀμφιχυθέν.”

[=Σαν όνειρο λιγόχρονο επλάστηκε
η νιότη η τιμημένη· ενώ σκληρό και άσκημο
το γήρας, που ήρθε κιόλας και νά κρέμεται πάνω από τα κεφάλια μας·
φρικτό, άτιμο, κάνει τον άνθρωπο αγνώριστον,
απάνω του ξεχύνεται, και του σκοτίζει μάτια και νου].

INK

“Λίγο κρατούν, σαν όνειρο, τα λατρευτά τα νιάτα·
τ’ άχαρα κι άσχημα γεράματα, νά τα,
στο κεφάλι μας κρέμονται πάνω,
μισερά κι αλάτρευτα συνάμα,
που αγνώριστο κάνουν τον άντρα σαν ξεχυθούν,
και του χαλούν τα μάτια και τα φρένα. (M. I. Μπαχαράκης

=======================================================

Λεξιλόγιο

1. ὄναρ, τό = όνειρο

Χρησιμοποιείται μόνο στην ονομαστική και αιτιατική ενικού. Οι υπόλοιπες πτώσεις συμπληρώνονται από τις αντίστοιχες πτώσεις του ονόματος ὄνειρος.

1. ὥσπερ ὄναρ
Χρησιμοποιείται παροιμιωδώς για να περιγράψει εφήμερες, φευγαλέες καταστάσεις.

2. ἥβη, ἡ = νεότητα (σ.Στ.Γ.Κ. εφηβος-η

2. τιμήεσσα
τιμήεις, -εσσα, -εν = ακριβός, πολύτιμος (για άψυχα)

2. ἀργαλέος , -έα, -έον (πβ. ἄλγος) = οδυνηρός, επίπονος, βαρύς

2. ἄμορφον
ἄμορφος, -ον (πβ. μορφή) = δύσμορφος, άσχημος

3. γῆρας, τό = γηρατειά
γενική: γήραος, γήρως, δοτική: γήραϊ, γήρᾳ

3. αὐτίχ’ = αὐτίκα (επίρρημα) = αμέσως, τη στιγμή που

3. ὑπερκρέμαται = αιωρείται, κρέμεται

4. ὁμῶς (επίρρημα) = μαζί, ομοίως

4. ἄτιμον
Το επίθετο αποκτά ερωτική απόχρωση στα συγκεκριμένα συμφραζόμενα. Ανάλογα πρέπει να κατανοηθεί και το επίθετο τιμήεσσα στο στίχο 2.

4. ἄγνωστον
ἄγνωστος, -ον = αγνώριστος (εδώ)

4. τιθεῖ = τίθησι

5. ἀμφιχυθέν
ἀμφιχέω (ομηρικό) = περιχέω, επιχέω

===================================

Σχόλια

Στην ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα ο Μίμνερμος ήταν γνωστός, τόσο για την ποίησή του-ελεγειακή-, όσο και ως  ποιητής του έρωτα. Θεωρείται ο πρώτος ποιητής που έκαμε τον έρωτα βασικό θέμα του. Με την ποιητική αυτή ιδιοφυΐα επανασυνδέθηκε η τέχνη των αλεξανδρινών (στα ελληνιστικά χρόνια, όταν είχε τερματιστεί ο ελεύθερος πολιτικός βίος των ελληνικών πόλεων) και η συναφής προς αυτήν ρωμαϊκή ελεγεία.

—————————-

ΠΕΡΙ ΜΙΜΝΕΡΜΟΥ:

Ερμησιάναξ, απ. 7.35-37 Powell

“Μίμνερμος δέ, τὸν ἡδὺν ὃς εὕρετο πολλὸν ἀνατλὰς
ἧχον καὶ μαλακοῦ πνεῦμ’ ἀπὸ πενταμέτρου

καίετο μὲν Ναννοῦς . . .”

[=Και ο Μίμνερμος, που μετά από κόπους πολλούς ανακάλυψε
τον γλυκύ ήχο και το πνεύμα του μαλακού πεντάμετρου

φλεγόταν από έρωτα για τη Ναννώ . . .]

Προπέρτιος 1.9.11-12

“Plus in amore valet Mimnermi versus Homero:
carmina mansuetus lenia quaerit Amor.”

[Στον έρωτα οι στίχοι του Μίμνερμου ξεπερνούν και τον Όμηρο·
Θέλει απαλά τραγούδια η δαμασμένη φύση του Έρωτα.]

Ωστόσο, από τα λιγοστά σωζόμενα αποσπάσματα: μόνο το απ. 1 W [τίς δὲ βίος· δεν περιλαμβάνεται στη σχολική επιλογή] έχει σχέση με τον έρωτα, και εκεί όμως πάλι σε σχέση με το μείζον θέμα της σύντομης νιότης και των βασανισμένων γηρατειών. Το θέμα νιότη-γηρατειά συνεχίζεται στα απ. 2-5. —Κανείς επομένως δεν μπορεί να γνωρίζει ποιο από τα θέματα αυτά ήταν, συνολικά στην ποίηση του Μίμνερμου, το μείζον και ποιο το έλασσον, ή αν υπήρχε ισότιμη διαπλοκή των δύο. Εφόσον περιοριστούμε στη μαρτυρία των αποσπασμάτων αυτών, το μόνο σίγουρο στο οποίο μπορούμε να βασιζόμαστε, τότε μετράει η ειδική στο κάθε απόσπασμα σχέση των δύο θεμάτων. H εσωτερική, επομένως, ανάλυση εκάστου αποσπάσματος, με προσεχτική ανάλυση και ζύγιασμα των δεδομένων, μπορεί να είναι και χρήσιμη και διδακτική άσκηση.

11. Για την προϊστορία αυτού του χειρισμού του θέματός του, παράβαλε τους ομηρικούς στίχους Οδύσσεια, σ 130-137, σε μετάφραση Δ. Ν. Μαρωνίτη:

οὐδὲν ἀκιδνότερον γαῖα τρέφει ἀνθρώποιο
[πάντων, ὅσσα τε γαῖαν ἔπι πνείει τε καὶ ἕρπει.]
οὐ μὲν γάρ ποτέ φησι κακὸν πείσεσθαι ὀπίσσω,
ὄφρ’ ἀρετὴν παρέχωσι θεοὶ καὶ γούνατ’ ὀρώρῃ·
ἀλλ’ ὅτε δὴ καὶ λυγρὰ θεοὶ μάκαρες τελέωσι,
καὶ τὰ φέρει ἀεκαζόμενος τετληότι θυμῷ.
τοῖος γὰρ νόος ἐστὶν ἐπιχθονίων ἀνθρώπων,
οἷον ἐπ’ ἧμαρ ἄγῃσι πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε.

[=από τον άνθρωπο δεν τρέφει η γη τίποτε πιο ασθενικό,
ό,τι σαλεύει και αναπνέει πάνω της.
Ούτε που το φαντάζεται ο θνητός το τι κακό τον περιμένει,
όσο οι θεοί τού δίνουν προκοπή κι αισθάνεται να τον
κρατούν τα πόδια του· όταν ωστόσο οι μάκαρες ορίσουν
να πέσουν πάνω του οι συμφορές, θέλοντας τότε και μη θέλοντας,
τις υποφέρει κάνοντας υπομονή.
Έτσι κι αλλιώς αλλάζει ο νους του ανθρώπου που σέρνεται
σ’ αυτή τη γη, ανάλογα τού πως, μέρα τη μέρα, αλλάζει τη
ζωή του ο Δίας, προστάτης θνητών και αθανάτων·

———————————————

και τον σχετικό υπαινιγμό στην Ιλιάδα P 446-447

οὐ μὲν γάρ τί πού ἐστιν ὀιζυρώτερον ἀνδρὸς
πάντων ὅσσά τε γαῖαν ἐπὶ πνείει τε καὶ ἕρπει.

—Διαπιστώνονται τόνοι μιας νέας εσωτερικότητας. Ποίηση ενδοσκόπησης, λοιπόν, όχι όμως για το άτομο, αλλά γενικότερα για τον άνθρωπο, για τον κάθε άνθρωπο. Είναι επομένως αναγκαίο να απαντηθεί το ερώτημα ποια η σχέση αυτής της εσωτερικότητας προς το σύγχρονο λυρισμό, ο οποίος αφετηρία και τελικό στόχο έχει το συγκεκριμένο άτομο

—πώς οριοθετείται δηλαδή έναντι του σύγχρονου ο αρχαίος λυρισμός;
Δεύτερο ερώτημα, ως προς τη δομή του κειμένου αυτού: Σε ποια λογική σχέση (όλου προς μέρος; μέρους προς μέρος; κ.ο.κ.) προς το υπόλοιπο ποίημα βρίσκεται το τελικό δίστιχο;

12. Ατμόσφαιρα κοινή με το προηγούμενο απόσπασμα, εξαντλείται όμως σε μια σύντομη περιγραφή της διπολικότητας ἥβη-γῆρας.

 

ΚΑΙ ΤΟ ΚΛΑΣΙΚΟ λατινικό  του Ο ρ α τ ί ο υ στη γαλλική του μετάφραση:

ΑΔΡΑΞΕ ΤΗ ΜΕΡΑ-CARPE DIEM

“Pourquoi cherches-tu l’impossible

en voulant à tout prix

connaître d’avance

ce que la vie nous réserve à toi et à moi ?

Quoi qu’il puisse nous arriver,

la sagesse n’est-elle pas

de nous soumettre chacun à notre sort ?

Que la vie te réserve encore bien des hivers

ou, au contraire,

que tu sois en train d’en vivre le dernier

- celui-là même qui, en ce moment,

éreinte les vagues de la mer

à l’assaut des rochers –

crois-moi,

ne change rien à tes occupations

et, dans un cas comme dans l’autre,

n’escompte jamais vivre plus loin

que le jour où nous sommes.

Déjà, tandis que nous parlons,

le temps impitoyable aura fui.

C’est aujourd’hui qu’il faut vivre.

Car demain reste pour toi

ce qu’il y a de moins sûr.” (Quintus Horatius Flaccus – (65- 8 π. Χ.)