Ο Κριμαϊκός πόλεμος και η Κρήτη*

Η αναγραφόμενη “είδηση” ανάγεται στην περίοδο όπου εμαίνετο ο Κριμαϊκός πόλεμος (Οκτώβριος 1853 – Φεβρουάριος1856).
Αντιμέτωποι βρέθηκαν οι Αγγλογάλλοι σε συμμαχία με την Οθωμανική αυτοκρατορία και η Τσαρική Ρωσία.
Η ελληνική κοινή γνώμη τάχτηκε με την ομόδοξη Ρωσία και οι πρώτες επιτυχίες αυτής συνέγειραν τους ελληνικούς πληθυσμούς του υπόδουλου ελληνισμού και είχαμε τοπικές εξεγέρσεις στην Ήπειρο, Θεσσαλία και Μακεδονία, τις οποίες ενίσχυε το μικρό ελληνικό βασίλειο.
Οι Αγγλογάλλοι, προκειμένου να βάλλουν τέρμα στις εξεγέρσεις αυτές, προχώρησαν στην κατοχή του Πειραιά και άλλων λιμανιών της χώρας, και με τους στόλους τους μετέφεραν το μικρόβιο της χολέρας, η οποία εθέρισε πλήθος Ελλήνων.
Η πιο γνωστή επιχείρηση του Κριμαϊκού πολέμου είναι η λεγόμενη «επέλαση της ελαφράς ταξιαρχίας» των Άγγλων η οποία και απέτυχε.
Τελικά, νικητής της αιματηρής διαμάχης, ανεδείχθησαν οι Αγγλογάλλοι και οι Τούρκοι.
Έτσι, το περιστατικό με τον γέροντα Μαραθάκη εντάσσεται χρονικά στα πλαίσια του Κριμαϊκού πολέμου και η πρόποσή του υπέρ της υγείας του υιού του Νικολάου, εθεωρήθη πράξη εχθρική για την Οθωμανική αυτοκρατορία, τούτο διότι ο Αυτοκράτορας της Ρωσίας ελέγετο Νικόλαος και εκρίθη από τον Οθωμανικό αξιωματούχο ότι η πρόποση αφορούσε αυτόν. Μάλιστα, λίγους μήνες μετά το αναγραφόμενο περιστατικό της αθηναϊκής εφημερίδας “Αθηνά”, ο αυτοκράτωρ Νικόλαος πέθανε.
Το τραγελαφικό αυτό περιστατικό που τόσο παραστατικά περιγράφεται στην “είδηση” του 1855, μου θύμισε μια περικοπή από το βιβλίο του Φρανσουά Σατωμπριάν (1768 – 1848), από τα μεγάλα ονόματα της Γαλλικής λογοτεχνίας, ο οποίος είχε επισκεφθεί την Ελλάδα, δώδεκα χρόνια πριν από την Επανάσταση του 1821. Γράφει ο Σατωμπριάν, στο περίφημο βιβλίο του “Οδοιπορικό από το Παρίσι στην Ιερουσαλήμ”, για τον απολυταρχισμό που διέκρινε την Οθωμανική αυτοκρατορία: «Αν μου είχε συμβεί ποτέ να συμφωνήσω μ’ εκείνους που πιστεύουν ότι ο απολυταρχισμός είναι ο καλύτερος τρόπος διακυβέρνησης, μερικοί μήνες παραμονής στην Τουρκία, θα με είχαν θεραπεύσει από παρόμοια γνώμη».
Θα έλεγα, επίσης, ότι το αναγραφόμενο περιστατικό, αν και ασήμαντο, εκφράζει αυτό το αντιστασιακό πνεύμα, που διέκρινε τον Κρητικό λαό κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, το οποίο τόσο λαμπρά εξυμνείται και περιγράφεται από τον διάσημο στην εποχή του Γάλλο δημοσιογράφο Μιχ. Παγιαρές, κατά την δισεβδομαδιαία επιθεώρηση “ΕΛΛΑΣ” της 1.12.1913.
Τέλος, σημειώνω ότι ο Κεχαγιάς είναι Τούρκος αξιωματούχος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, και ο πρίγκιπας Μεντζικώφ, διοικητής της Σεβαστούπολης, κατά την διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου αλλά και φιλέλληνας.

«Αθηνά, 14.5.1855 – Τα περίεργα της Κρήτης
Ο γέρων Μαραθάκης, Κρης, έχων υιόν ονομαζόμενον Νικόλαον και σπουδάζοντα την Ιατρικήν εν Αθήναις, ηθέλησε κατά την κοινήν συνήθειαν, να πίη εν ποτήριον οίνου εις την υγείαν του υιού του. Η όλως αθώα αύτη πράξις του Μαραθάκη, κατηγγέλθη εις την Διοίκησιν ως πολιτικής σημασίας, ότι δήθεν εχαιρέτησε δια του οίνου τον Αυτοκράτορα Νικόλαον, και ούτω ο γέρων εφέρθη ως υπόδικος ενώπιον του Κεχαγιά, όστις του έκαμε την ακόλουθον εξέτασιν, μετά την οποίαν τον έθεσεν ατόκως εις δεκαπενθήμερον φυλάκισιν.
Ερωτ.: Ο υιός σας πώς ονομάζεται; Νικολάκης, Κοκκόλης ή Νικόλας;
Απόκρισις: Έχω υιόν ονομαζόμενον Νικόλαον.
Ερωτ.: Διατί να πίης κρασί υπέρ του Νικολάου ενώ εις την Κρήτην έχετε συνήθειαν το όνομα Νικόλος να το λέγεται Κοκκόλης ή Νικολάκης;
Απόκρισις: Τον υιόν μου τον ονομάζω Νικόλαον, και υπέρ της υγείας του έπιον το κρασί.
Τότε ο μεγαλοφυής Κεχαγιάς εύρεν ότι ο γέρων ψεύδεται και τον κατεδίκασεν. Αλλ’ ως μη ήρκει τούτο, η Διοίκησις της Κρήτης, θέλουσα να εξαλείψη ούτως ειπείν, το όνομα Νικόλαος, εκάλεσε τον Επίσκοπον Κυδωνίας και Κισσάμου Κάλιστον, και του εζήτησε να παραγγείλη εις όλους τους ιερείς, ότι οσάκις βαπτίζονται τα τέκνα των Χριστιανών να μη δίδουν εις αυτά το όνομα Νικόλαος. Ο Επίσκοπος αντέτεινεν ειπών ότι η τοιαύτη διαταγή αντιβαίνει και εις τους εκκλησιαστικούς νόμους και εις τα καθήκοντά του. Τούτο μαθόντες οι χωρικοί της Κρήτης ιδού τι έκαμαν. Τρεις μεν εκ του χωρίου Γαλατά, εβάπτισαν τα τέκνα των ονομάσαντές τα Μεντζικώφ· οι δε λοιποί όσων τα άρρενα ήσαν εισέτι αβάπτιστα, τα εβάπτισαν αυτά και τοις έδωκαν το όνομα Νικόλαος […]
Είναι αλήθεια ότι αι τοιαύται πράξεις της Διοικήσεως της Κρήτης δεν είναι παρά χαμέρπεια και ανοησία, αλλ’ άραγε, επειδή τείνουν εις το να ερεθίζουν τους ησύχως διάγοντας και πολλούς φόρους καθ’ εκάστην πληρώνοντας δυστυχείς Χριστιανούς, δεν καταγγέλονται, όπου ανήκει παρά των εκείσε Προξένων Αγγλίας και Γαλλίας;»

————————————————————————–

«ΕΛΛΑΣ – ΔΙΣΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ – 1.12.1913
…Προ ολίγων ετών ο διάσημος Γάλλος δημοσιογράφος Μιχ. Παγιαρές εδημοσίευσε εις τον “Φανόν” των Παρισίων, τον ακόλουθον υπέροχον εν τη αληθεία ύμνον της Κρήτης. “Ζητώ από τους ιστορικούς όλου του κόσμου, να μου δείξουν δια μέσου των αιώνων μίαν δράκα ανθρώπων, οίτινες έμειναν πιστοί εις μίαν ιδέαν, εις μίαν σημαίαν, εις μίαν πατρίδα μετά της αυτής προσηλώσεως μεθ’ ων οι υπερήφανοι Κρήτες. Τα ατίθασα και ατρόμητα ταύτα παλληκάρια είναι παραθυματικόν παράδειγμα του τι δύναται να κατορθώση ο δυστυχέστερος πατριωτισμός όταν είναι αμεταπτώτως αποφασισμένος, ν’ αποσείση τον ξενικόν ζυγόν. Εκατοντάκις η Κρήτη εξηγέρθη, εκατοντάκις κατεπατήθη υπό τους πόδας του νικητού και υπετάγη πάλιν, ουδέποτε όμως εδαμάσθη, ουδέποτε συγκατετέθη να κύψη την κεφαλήν προς τα εξουσίας του Σουλτάνου”[…]»

————————————————————————————————-

*Στη μνήμη της Πόπης Ξηρουχάκη – Σκουλάκη

————————————————————–

ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ

Μήπως οι δύο μονομάχοι και τέως συνέταιροι, της ποιητικής εσπερίδος της Βουλής, στις 8.2.2019, η οποία περιελάμβανε και Καβάφη, πρέπει ν’ αναρωτηθούν αν – τηρουμένων των αναλογιών – αντιστοιχούν στο δίδυμο της καταστροφής που περιγράφει, ή μάλλον υπαινίσσεται, ο Αλεξανδρινός στο ποίημά του «Δημητρίου Σωτήρος 162 – 150 π.Χ.»;

“Έτσι, κατ’ αυτό, ο Σελευκίδης πρίγκηπας, ο οποίος με φόντο την ελληνιστική Συρία της παρακμής, η οποία εξαρτάτο πλήρως από τις διαθέσεις της κραταιάς Ρώμης, έκανε μία ύστατη προσπάθεια «να γίνει πάλι κράτος δυνατό η Συρία».

Αλλά «κάθε του προσδοκία βγήκε λανθασμένη!»

Κι αυτό, γιατί «αυτή η Συρία – σχεδόν δε μοιάζει σαν πατρίς του, αυτή είν’ η χώρα του Ηρακλείδη και του Βάλα»

Κάτι σαν «λαϊκά ινδάλματα» της Συρίας. Μάγκες και θρασείς. Δημαγωγοί και λαοπλάνοι, οι οποίοι οδήγησαν τη Συρία στον πλήρη αφανισμό της, και τίποτα δεν ακούστηκε γι’ αυτήν για αιώνες…

Όσο για την «σφοδρή σύγκρουση» που φαίνεται να ξέσπασε μεταξύ των τέως συνεταίρων, θα παρατηρούσα, ότι είναι ο μόνος τρόπος για ν’ αποσπάσει ο μικρός – πολιτικά – συνεταίρος το πολυπόθητο 3% στις προσεχείς εκλογές, επί προφανεί ωφελεία και του «καλύτερου Πρωθυπουργού της Μεταπολίτευσης».

Γι’ αυτό, όπως θα έλεγε ο μέγιστος ποιητής του νεότερου ελληνισμού

«οι Αλεξανδρινοί έννοιωθαν βέβαια

που ήσαν λόγια αυτά και θεατρικά»

Αντώνης Βενέτης

Μοναστηράκι Δωρίδος

————————————–

3/3/2019

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Κατά την πρώτη δημοσιευόμενη «είδηση» ο πρέσβης της Ελλάδος στο Λονδίνο, ο Φαναριώτης Αλ. Μαυροκορδάτος (1791-1865), ανακαλείται στην Αθήνα, για να διορισθή Πρωθυπουργός από τον βασιλιά Όθωνα.

Οι Έλληνες του Λονδίνου, με επικεφαλής τον δαιμόνιο Χιώτη μεγαλέμπορο Παντιά Ράλλη, παραθέτουν προς τιμήν του δεξίωση και του προσφέρουν «αργυρούν σκεύος». Και στις δύο εκδηλώσεις συμμετέχει και ο πατέρας του μεγίστου ποιητή του νεώτερου ελληνισμού Κ. Καβάφη, Πέτρος Καβάφης (1814-1870).

Η δεύτερη «είδηση» αναφέρεται στον Κριμαϊκό πόλεμο (Οκτώβριος 1853 – Μάιος 1856), μεταξύ των αυτοκρατοριών της Μ. Βρετανίας, Γαλλίας και Οθωμανικής κατά της Τσαρικής Ρωσίας. Το περιστατικό αναφέρεται στο ανατολικό μέτωπο, στο Βιλαέτι της Τραπεζούντας. Η Γάγρα ήταν στην Μαύρη Θάλασσα και απείχε 25 χλμ. δυτικά από την αρχαία ελληνική αποκία της Πιτυούντας, η πιο απομονωμένη (ελληνική) αποικία στην Μαύρη Θάλασσα, η οποία βρίσκεται στην σημερινή Πιτσούντα της Αμπχαζίας. Αυτοκράτωρ της Ρωσίας ήταν ο Νικόλαος Α’ (1825-1855), ο οποίος παρασημοφορεί τους Έλληνες, οι οποίοι διεκρίθησαν στο περιγραφόμενο αυτό επεισόδιο του Κριμαϊκού πολέμου.

Το 1885 πεθαίνει στην Αθήνα ο Κυδωνιεύς Στρατηγός Ευστ. Πίσσας. Έλληνες διαδηλώνουν στο σημερινό Μοναστήρι των Σκοπίων, κατά των Βουλγαρικών βλέψεων και στην Γαλλία πεθαίνει ο περιώνυμος Γάλλος αρχαιολόγος συγγραφέας και ακαδημαϊκός Εδμόνδος Αμπού (1828-1885) ο συγγραφέας του περιλάλητου βιβλίου «ο Βασιλεύς των Ορέων», το οποίο περιέγραφε τα δεινά της Ελλάδος, από την κυριαρχούσα τότε ληστοφαυλοκρατία».

Οι ειδήσεις

Αθηνά, 3-5-1841. Εν Λονδίνω την 24-4-1841. Μόλις ηκούσθη ενταύθα η μετακάλεσις του κ. Αλ. Μαυροκορδάτου εις την Ελλάδα παρά του Σεβαστού ημών Βασιλέως, και άπαντες οι εν Λονδίνω παροικούντες Έλληνες απεφάσισαν παμψηφεί εις κοινήν συνέλευσιν, να αποδοθή προς αυτόν εν δώρον, τεκμήριον της ευγνωμοσύνης των διά τας προς την πατρίδα εκδουλεύσεις του, και να του αναγνωσθή μία αναφορά εκφραστική των αισθημάτων εις την παρούσαν περίστασιν. Την 17 του ενεστώτος μηνός εκτελέσθησαν όλα ταύτα εις την οικίαν του ενταύθα Γενικού προξένου, παρευρισκομένων όλων των ομογενών. Ιδού οποίον είναι το περιεχόμενον της αναφοράς των εν Λονδίνω Ελλήνων.

Προς τον Εξοχώτατον

κ. Αλέξανδρον Μαυροκορδάτον

Κύριε!

Οι ενταύθα ομογενείς, άμα εκοινοποιήθη επισήμως, ότι μετακαλείσθε εις την πατρίδα παρά της Α.Μ. του Σεβ. Ημών Βασιλέως, διά να σας επιφορτίση με υψηλά καθήκοντα προς καλόν της Ελλάδος, εξέφρασαν άπαντες ομοφώνως επί κοινή συνελεύσει την επιθυμίαν να σας παραστήσωσι πανδήμως την ευγνωμοσύνην αυτών διά τας υπηρεσίας σας προς την πατρίδα· την λύπην διά την αναχώρησίν σας· […]

-Εν Λονδίνω τη 17 Απριλίου 1841

Μ. Γαμβάκος, Δημήτριος Σπάρταλης, […] Π.Ι. Καβάφης…

Ματθαίος Σκυλίτζης

Εις την αναφοράν ταύτην απήντησε ο κ. Μαυροκορδάτος δόσας κοινήν ευχαρίστησιν και πολλάκις διακόψας τον λόγον του από τας χειροκροτήσεις των ομογενών.

-Το δώρον συνίσταται εις εν αργυρούν σκεύος… επί της μεσαίας (βάσεως) εχαράχθη η εξής επιγραφή:

Αλεξάνδρω Μαυροκορδάτω

την πατρίδα

τα μέγιστα ωφελήσαντα

οι εν Αγγλία Έλληνες 1841

[…] το αργυρούν σκεύος είναι αξίας λιρών στερλινών εκατόν εξήκοντα, τας οποίας συνεισέφερον οι εν Αγγλία ομογενείς ως εξής: Παντιάς Σ. Ράλης λίρας στερ. 12΄΄ […] μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και ο Π.Ι. Καβάφης πατέρας του μέγιστου ποιητή του νεώτερου ελληνισμού Κ. Καβάφη.

Αθηνά, 26-5-1854. Εις την Πετρούπολιν εδημοσιεύθησαν διάφοροι, ειδήσεις λόγου άξιαι εκ του Ανατολικού μέρους της Μαύρης Θαλάσσης. «Όταν κατά τας πρώτας ημέρας του Μαρτίου οι Ρώσοι εγκατέλειψαν διαφόρους θέσεις, προς το ανατολικόν μέρος της Μαύρης Θαλάσσης, η Φρουρά της Γάγρας έμεινεν εις την θέσιν της. […] Ο υπήκοος έλλην Σαράντος Φωτιάς, Υδραίος, εξετέλεσε κατά την περίστασιν ταύτην πράξιν τολμηράν, και απαραδειγμάτιστον. Προσέφερε εαυτόν άνευ αμοιβής να υπάγη με το πλοίον του εις Γάγραν και να παραλάβη εντεύθεν την φρουράν. Όταν ο Σαράντης Φωτιάς έφθασε περί τας 19 Απριλίου εις το προσδιορισμένον μέρος, έμαθεν ότι οι κάτοικοι του όρους είχον πολιορκήσει το φρούριον με σημαντικάς δυνάμεις από τας 9 Απριλίου και η φρουρά αντείχε γενναίως, επερίμενον δε οι πολιορκηταί τον Αγγλογαλλικόν στόλον διά να επιτεθούν οριστικώς κατά του φρουρίου και των εν αυτώ. […] η επιβίβασις διήρκησεν έως το μεσονύκτιον… το τόλμημα τούτο έλαβεν αίσιον πέρας, χάρις εις δύο υπολοχαγούς και 33 στρατιώτας και τον έλληνα Παύλον Παπαντωνόπουλον, ανήκοντα εις το πλοίον «Άγιος Ιωάννης» εξεκένωσαν την Γάγραν […] ο Αυτοκράτωρ ετίμησε τον έλληνα πλοίαρχον Σαράντην Φωτιάν με το παράσημον Δ’ τάξεως του Αγίου Βλαδιμήρου και διέταξε ν’ ανταμειφθή αυτός και το πλήρωμα του πλοίου διά χρηματικής αμοιβής».

ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ, 1-1-1885. Με τον λήγοντα χρόνον εκόπη το νήμα των ημερών και άλλου εφέτος ανδρός εκ των ενδοξοτάτων της νέας Ελλάδος Κυδωνιέως στρατηγού Ευστρατίου Πίσσα. Εγεννήθη περί της παρελθούσης εκατονταετηρίδος εξ οίκου διακεκριμένου επί πλούτω και αρετή… Είχε μυηθή τα της Φιλικής Εταιρείας παρά του διασήμου καθηγητού της φιλοσοφίας Βενιαμίν του Λεσβίου. […] Μετά πάντων των αδελφών, ων δύο εφονεύθησαν ενδόξως μαχόμενοι, κατετάχθη εις τον σχηματιζόμενον τακτικόν στρατόν και ταχέως επέδειξε την στρατιωτικήν του αρετήν, γενόμενος εν νεαρά ηλικία αρχηγός του εν Κρήτη τακτικού στρατού και πολεμήσας ενδόξως εν πάσαις ταις μάχαις, δις δε επληγώθη καιρίως. Έλαβε μέρος εις πλείστας μάχας αείποτε διαπρέπων, εν Χαϊδαρίω, εν Χίω, Καρύστω και προπάντων κατά την εις την πολιορκημένην Ακρόπολιν αξιοθαύμαστην εκείνην είσοδον με πυρίτιδα επ’ ώμων. […]

ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ, 3-1-1885. Και εν Βιτωλίοις εγένετο διαδήλωσις των Ελλήνων κατά των βουλγαρικών διαδόσεων, παρίστατο δε κατ’ αυτήν και ο απεσταλμένος της εν Κωνσταντινουπόλει Αγγλικής Πρεσβείας κ. Τρόττερ.

ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ, 6-1-1885. Ο συγραφεύς του Βασιλέως των Βουνών και της Συγχρόνου Ελλάδος γάλλος Εδμόνδος Αμπού απεβίωσεν. […] ανεδείχθη φλογερός φιλέλλην υπηρετών την ελληνικήν υπόθεσιν εν τη εφημερίδι του «ΙΘ΄ Αιών» και διά του λόγου και όπως δήποτε μετά σθένους και ενθουσιασμού ακατάβλητου. Προ του τάφου του δηλούμεν οι Έλληνες ότι ευχαριστίας οφείλομεν, διότι και αυτή η φιλόψογος, αλλά νοστιμωτάτη αγχίνοιά του εις τον σατυρισμόν της χώρας ημών… και αυτή ωφέλησε μάλλον συν τη παρόδω χρόνων τινών· διότι του έλληνος η οξύνοια αφ’ ετέρου δι’ είδε και εν ταις πικραίς ειρωνείαις και εν ταις ευτραπελείας αληθείας τινάς, τας οποίας ίσως άλλως θα παρημέλει να διαγνώση. […]

ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ, 2-8-1888. Πρό τινων ημερών εν περιβλέπτω θέσει και επί του χώρου εν ω εμαρτύρησεν, παρά την Λαμίαν, ανεστυλώθη ωραία εκ γύψου προτομή του Διάκου, αποσταλείσα υπό του κ. Μιχαήλ Κατσίμπαλη προς τον πρώην δήμαρχον Λαμίας κ. Αριστ. Σκληβανιώτη, όστις και εφρόντισε περί της καταλλήλου τοποθετήσεως αυτής συννενοηθείς επί τούτω, μετά του αυτόθι μηχανικού κ. Μητσάκη. Είναι η προτομή έργον του δεξιού καλλιτέχνου κ. Ιω. Καρακατσάνη.

Αντώνης Ν. Βενέτης,

Μοναστηράκι Δωρίδος