Ο ΕΙΡΗΝΑΙΟΣ ΤΟΥ KLAUS (Μια μαρτυρία)

ΕΙΧΑ πάρει μετάθεση στα Χανιά, γύρω στα 1980, και «κουβαλούσα» στις αποσκευές μου, εκτός από τις μυθοπλασίες και το «κρητικό βλέμμα» του κόσμου απ΄τον Ν. Καζαντζάκη, δυο βαριά χανιώτικα ονόματα: του Ελευθέριου Βενιζέλου, για τον οποίο η χαροκαμένη Πόντια μάνα μου μού μιλούσε με ευλάβεια, και του Ειρηναίου Γαλανάκη- δημιουργού της πρωτοπόρας τότε ναυτιλιακής εταιρίας λαϊκής βάσης, της ΑΝΕΚ. Ήταν ακόμη Μητροπολίτης Γερμανίας, «τοποθετηθείς» από το Πατριαρχείο, ως ανεπιθύμητος της Χούντας… Δεν θα αργούσε να επιστρέψει στην αγαπημένη του Κρήτη, με τη θέληση και την επιμονή του λαού του (1). Όταν αργότερα ο Ειρηναίος τίμησε τον Εθνάρχη δημιουργώντας το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος», σκέφτηκα: Τί υπέροχος συνδυασμός; Τί σεβασμός στην Ιστορία από έναν ιερωμένο;

ΔΕΝ μου δόθηκε ο χρόνος, παρά την ευκαιρία που μου εξασφάλισε η κα Αθηνά Γαλανάκη, ανεψιά του Ειρηναίου και αγαπητή συνάδελφος, να τον γνωρίσω από κοντά. Αναπληρώνω τώρα το κενό με την ανάγνωση των βιβλίων του∙ ή, άλλων γραμμένων γι αυτόν… Κρατώ το βιβλίο ενός ξένου «Κρητικού»: του Γερμανού πολεοδόμου Klaus Höning που μου χάρισε ο Μανόλης Πυροβολάκης, γιος του Γ. Πυροβολάκη, Προέδρου της Καντάνου το 1963 και βασικού συντελεστή της κατασκευής του εκεί «γερμανικού» υδραγωγείου.

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ του Κλάους «Κρήτη: 50 χρόνια περιπέτεια- Ο κύκλος κλεινει» [50 jahre Abenteuer Kreta der Kreis schliest sich» αποτελεί μια νοσταλγική αναδρομή 50 χρόνων στην Κρήτη (2). Εξιστορεί τα συμβάντα με την Πρωτοβουλία μικρής ομάδας νεαρών Γερμανών εθελοντών, μελών της Ευαγγελικής Εκκλησίας, που κάνοντας «βίωμά» τους την έννοια της συλλογικότητας, έθεσαν ως σκοπό ζωής  την ανέγερση -και στην Κρήτη- «Συμβόλων Εξιλασμού»: ελάχιστο δείγμα «Συγγνώμης» για τα φοβερά εγκλήματα του πολέμου. Οι ομάδες  στα Χανιά ήταν δυο: μια στη μαρτυρική Κάντανο, η άλλη στην περιοχή Λιβαδάς-Κουστογέρακο. Ο Κλάους υπήρξε αρχηγός της δεύτερης.

Γ.-omada klaus-eirhnaios 1

Η ΟΠΤΙΚΗ εκείνων των «έργων και ημερών» (1963), παρόλες τις εγγενείς δυσκολίες με τους ντόπιους, είναι αντικειμενική, συχνά φιλοκρητική, γενικά ειλικρινής. Δεν λείπει η κριτική θεώρηση ωρισμένων νοοτροπιών καθαρά ελληνικών, η δε διάθεση του συγγραφέα για «αφηγηματοποίηση» ή «ιστορικοποίηση» πολλών γεγονότων, ιστορικών και μη, συγκαταλέγεται στα υπέρ του.

Η ΣΥΝΕΧΗΣ παρουσία, αλλά και η αποφασιστική παρέμβαση του Ειρηναίου στην αποπεράτωση των έργων σε Κάντανο και Λιβαδά (αργότερα και στα έργα της Γερμανίας) κρίνεται καταλυτική. Κάθε φορά που ο Ειρηναίος καλείται να επέμβει για να επιλύσει πρακτικά προβλήματα, δράττεται της ευκαιρίας να «διδάξει» χριστιανικό ήθος! Αναφέρει ο Κλάους (στα «αταξινόμητα», όπως τα ονομάζει) περιστατικά από την κοινή συμπόρευσή τους (αποσπάσματα):

• «… Θυμάμαι επίσης πόσο είχα εντυπωσιαστεί από τον πατέρα Ειρηναίο όταν τον πρωτογνώρισα προσωπικά. Ήταν το καλοκαίρι του 1963. Είχαμε ολοκληρώσει την ανέγερση του αντιστηρίγματος και οι πλίνθινοι τοίχοι του ενοριακού κέντρου (σ.σ. στο Λιβαδά) διακρίνονταν απ΄όλη την κοιλάδα. Τότε οι κάτοικοι της Μονής, μα και των άλλων, πιο απομακρυσμένων χωριών, κατάλαβαν πως εκεί θα κατασκευαζόταν ένα πραγματικά μεγάλο έργο, και έτσι ξύπνησε ο φθόνος. Γράφτηκαν άρθρα στην εφημερίδα και ξεκίνησε συλλογή υπογραφών με την απαίτηση να κατασκευαστεί αγωγός ρεύματος (…) Αυτό με στενοχώρησε πάρα πολύ και αιτήθηκα ακρόαση από τον Μητροπολίτη μας, με σκοπό να του ζητήσω να πει δυο λόγια στους φωνακλάδες. Πράγματι το αίτημά μου έγινε δεκτό (…) Ο επίσκοπος γνώριζε φυσικά τις δυσκολίες μας, ωστόσο δεν έδειξε την παραμικρή πρόθεση να φέρει στα λογικά τους τους χριστιανούς χοντροκέφαλους των γειτονικών χωριών. Αντ’αυτού, με ρώτησε: «Χριστιανοί δεν είστε;». Και όταν εγώ απάντησα καταφατικά, εκείνος μου έκανε την επόμενη ερώτηση: «Και πού γράφει στην Αγία Γραφή ότι ο δρόμος ενός χριστιανού πρέπει να είναι ίσιος και ομαλός; Όχι, ο δρόμος ενός χριστιανού πρέπει να είναι απότομος και κακοτράχαλος και το μόνο που μετράει είναι το πώς τον βαδίζει!». Έτσι πήρα το μάθημά μου και ήμουν έτοιμος να επιστρέψω στο χωριό.

• «Αγότερα, τον γνωρίσαμε καλά. Ήταν η εποχή της δικτατορίας στην Ελλάδα, και υποθέτω ότι ο επίσκοπος είχε χρησιμοποιήσει απέναντι στη χούντα λόγια εξίσου σαφή, όπως και απέναντι σε μένα. Όπως και να έχει, οι συνταγματάρχες είχαν δώσει το εξής μήνυμα στην εκκλησιαστική ιεραρχία: Αν δεν κρατήσει το στόμα του κλειστό, θα τον βάλουμε στη φυλακή. Ο Πατριάρχης ένιωσε λοιπόν ανακούφιση που μόλις είχε ελευθερωθεί η θέση στη Βόννη, που συνδεόταν με την ίδρυση της νέας Μητρόπολης Κεντρικής Ευρώπης. Την είδηση ότι ο Μητροπολίτης Δυτικής Κρήτης (σ.σ. εννοεί τον Κισάμου και Σελίνου Ειρηναίο) είχε μετατεθεί στη Βόννη εμείς τη διαβάσαμε στην εφημερίδα (…) «Ωστόσο, μια δυο εβδομάδες αργότερα μου τηλεφώνησε και μου είπε: «Πρέπει να έρθεις, θέλουμε να χτίσουμε». Έτσι ξεκίνησε στη Βόννη η ενασχόλησή μου με τα οικοδομικά έργα της ελληνορθόδοξης Μητρόπολης. Διότι το Μητροπολιτικό μέγαρο της Βόννης διαδέχτηκαν δυο εκκλησίες στη Νυρεμβέργη και στο Αννόβερο, μια μικρότερη στο Μπρυλ, δυο μετασκευές στην Κολωνία και στο Ντύρσαϊντ και τέλος, η αρκετά μεγάλη εκκλησία του Προφήτη Ηλία στη Φραγκφούτη επί του Μάιν.

• «Κατά τη διάρκεια των οικοδομικών εργασιών στη Βόννη- πρέπει να ήταν μετά την πτώση της δικτατορίας- κάναμε μια φορά διακοπές στην Κρήτη, όπου μάθαμε πόσο οδυνηρή ήταν για τους ντόπιους η απουσία του πρώην Μητροπολίτη τους. Δεν υπήρχε λεωφορείο στη δυτική Κρήτη που στο παρμπρίζ να μην είχε κρεμασμένο, εκτός από την εικόνα της Παναγίας και τη φωτογραφία της ποδοσφαιρικής ομάδας, ένα χαρτί που έλεγε: «Θέλουμε πίσω τον Ειρηναίο μας, και μόνο τον Ειρηναίο μας!» (…) Επιπλέον, οι διακοπές αναψυχής του Μητροπολίτη στην Κρήτη τραβούσαν όλο και περισσότερο σε μάκρος, πράγμα που ανάγκασε την εκκλησιαστική ιεραρχία στην Κωνσταντινούπολη να του πει: Μην πηγαίνεις πια στην Κρήτη. Παρ΄όλα αυτά, εκείνος πήγε το 1981 για το ετήσιο μνημόσυνο της μητέρας του. Και τότε οι πιστοί τον απήγαγαν…» (3)

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ σύντομες ενός ξένου, που όμως δίνουν το μέγεθος του Ειρηναίου. Για τον οποίο, πριν 3 χρόνια («X.N.», 2/5/13), «αποχαιρετώντας» τον, γράφαμε κι εμείς τα εξής: «Αγάπησε την Κρήτη και τους Χανιώτες περισσότερο από όσο αυτοί αυτόν. Απόδειξη; Το πολύπλευρο και καρποφόρο έργο του. Δεν θα σταθούμε στην πλούσια συγγραφική του δραστηριότητα: 25 βιβλία σε διάστημα 50 χρόνων, 1949-1999. Στεκόμαστε στο κοινωνικό έργο του: Με πολλούς άλλους φορείς δημιούργησε ζωτικές για την οικονομία των Χανιών εταιρείες «λαϊκής βάσης» (ΑΝΕΚ, ΕΤΑΝΑΠ, ΑΝΕΝ), ποικίλες Σχολές, οικοτροφεία, γηροκομείο, αγροτικά κέντρα ανάπτυξης, εργαστήριο χειροτεχνίας γυναικών. Ίδρυσε την  «Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης», το Εθνικό Ίδρυμα Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος», το ίδρυμα «Αγία Σοφία» (στον Αποκόρωνα), το «Ίδρυμα Κισσαμίτικων Μελετών» (Καστέλι) κ.ά. Μακάρι να βρεθούν άξιοι συνεχιστές των δημιουργημάτων του. Αλλά και ικανοί μιμητές της χαρισματικής προσωπικότητας του», που να έχουν αυτό το πανανθρώπινο όραμα αλληλοκατανόησης των λαών και καταλλαγής των κάθε είδους παθών.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

-(1) Γεώργιος Ι. Ράλλης, “Ώρες Ευθύνης”, εκδ. «Το Βήμα», Αθήνα 2010, σελ. 91, Κυριακή 7 Σεπτεμβρίου 1980 (αναφορά στο γεγονός της «ομηρίας» του Ειρηναίου από τον κρητικό λαό στο Καστέλι).

-(2) Για το βιβλίο του Κλάους έγραψε εκτενώς στα «Χ.Ν.» (30/9) ο Σταμάτης Αποστολάκης, αγαπητός δάσκαλος/λαογράφος, στην τακτική σελίδα του «Πνευματικά και καλλιτεχνικά γεγονότα του τόπου μας».

-(3) Σύμφωνα με τον Σταμάτη Αποστολάκη, ερανιστή και επιμελητή του σημαντικού συλλογικού τόμου «Η Λαϊκή Μούσα της Κρήτης για τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ειρηναίο Γαλανάκη»-Ριζίτικα, Μαντινάδες, Ρίμες, Ποιήματα» (Χανιά 2016), μεταξύ άλλων μαρτυριών αναφέρεται και στον Γεώργιο Πυροβολάκη, τότε (1980) Πρόεδρο της Καντάνου και μέλος της «Επιτροπής Αγώνα», για τον Ειρηναίο. Θυμάμαι πως μια μέρα πήρε τον πεθερό μου κι εμένα απ΄την Κάντανο και πήγαμε στο «πολιορκημένο» Καστέλι.