ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ:

Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη (1898-1977)

[Από τις πιο αγαπημένες μας συγγραφείς όσο ήμασταν στις παιδοπόλεις. Τη "γνωρίσαμε" στα κείμενά της, μαζί με το Δημήτρη Γιάκο, τον Άλκη Τροπαιάτη, τον Ιούλιο Βερν, τον Δ. Βικέλα, τον Θανάση-Πετσλαη Διομήδη,  τον Στέφανο Ξένο και πολλούς-πολλούς άλλους παιδικούς-και όχι μόνο- συγγραφείς.

Έγραφε στο επίσημο περιοδικό της Βασιλικής Πρόνοιας, το φτιαγμένο για παιδιά με αρχισυντάκτη τον Άγγελο Μεταξά και τίτλο "η Παιδόπολις" (έπειτα "Το σπίτι του Παιδιού") που κυκλοφορούσε παντού.

Οι μυθοπλασίες της ξεκινούσαν από την ελληνική Μυθολογία, ενώ τα μικρά θεατρικά της (όπως το παρακάτω το σχετικό με το Δ. Σολωμό) εμπνέονταν από την Ιστορία μας.

Πολλές από τις ιστορίες της ξαναβρήκαμε στα "Κλασσικά Εικονογραφημένα" των εκδόσεων Πεχλιβανίδη.

Μου άρεσε ο τρυφερός τρόπος γραφής της, οι  γλαφυρές ιστορίες της και ο διδακτικός τόνος της. Ήταν μια ΠΟΛΥ ΣΩΣΤΗ ΕΥΑΙΣΘΗΤΗ ΚΑΙ ΕΝΤΙΜΗ  "δασκάλα" μας.

 

Πολύ αργότερα, όταν πια μεγαλώσαμε και βγήκαμε από τις Παιδοπόλεις μάθαμε ότι ανήκε στην Αριστερά, κι ότι είχε γράψει, μαζί με την Έλλη Αλεξίου, τον εθνικό ύμνο του ΕΛΑΣ.

Τη θαυμάσαμε ακόμη περισσότερο. Κι αυτήν και τον Μέντη Μποσταντζόγλου (Μποστ) που εικονογραφούσε τότε πολλές από τις ιστορίες της για παιδιά, αλλά και πολλά εξώφυλλα του "Σπιτιού του Παιδιού".

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τις φωτοτυπίες, με τα εξώφυλλα τουΜΠΟΣΤ και το θεατρικό της Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη , μου τα έστειλε ο αγαπητος ΑΝΤΩΝΗΣ ΒΕΝΕΤΗΣ.

Τον ευχαριστώ ιδιαίτερα]

 

Ωραία χρόνια εκείνα, τα παιδοπολίτικα,  τότε που η γνώση δεν είχε ιδεοληψίες, αλλά ένα μόνο στόχο: να φτιάξει σωστούς ανθρώπους!

————————————————————————-

 

 

 

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ:

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΣΟΦΙΑΣ ΜΑΥΡΟΕΙΔΗ-ΠΑΠΑΔΑΚΗ

 

1.- Η δασκάλα

Πόσες φορές αποτραβιέται/ μοναχή, πέρα απ’ τα παιδιά

και πικραμένη συλλογιέται/ όσα της σφίγγουν την καρδιά.

Ω τα χρυσά που έφυγαν νιάτα/μ’ όνειρα πόσα ήταν γεμάτα !

 

Προβιβασμός, υποτροφία,/κάποια της τύχης αλλαγή,

δύο τρία χρόνια υπηρεσία/κι’ ένας λεβέντης μιαν αυγή,

που θα την κλειούσε αρχόντισά του/Στο σπίτι του και στην καρδιά του.

 

Μάταν φτωχό το σπιτικό της/και καρτερούσαν να θραφούν

γονιοί κι’ αδέλφια απ’ το μιστό της/και χρέη παλιά να πλερωθούν.

Κι’ αυτός, μικρός, δεν εξαρκούσε/κι’ όλο πιο μπρος τον εξοφλούσε.

 

Έχει σβυστεί στο πρόσωπό της/ κάθε της νιότης ομορφιά.

Κι’ όσα διδάσκει στο σκολειό της/δεν τα πιστεύει εκείνη πια.

Κι’ όλο και γίνεται η δασκάλα/πιο νευρική και πιο ασπρομάλλα.

 

Άλλες μαθήτριες παντρευτήκαν/άλλες, παιδάκια, εγίναν νιές

από τη μνήμη της σβυστήκαν/πόσες εδίδαξε γενιές.

Στη νιότη τους, π’ ανθεί και δένει,/ μετράει τα χρόνια της θλιμμένη.

 

Κι’ όμως, στην έδρα της εκείνη,/για λευτεριά, για δικαιοσύνη,

διδάσκει πάντα και κηρύττει,/με ραγισμένη τη φωνή,

π’ όλο και βγαίνει πιο βραχνή/ από το χρόνιο φαρυγγίτη. (Ώρες Αγάπης, Φλάμμα 1934).

————————————————-

 

2.-  Κρήτη

Νησί του μαρτυρίου και της θυσίας,

της λευτεριάς εικόνα εσύ ακριβή,

στην πιο ψηλή κορφή της Ιστορίας,

η νέα σου δόξα σ’ έστησε λαμπρή.

 

Μόνο με των παιδιών σου τα’ άγιο το αίμα

παλεύεις πάντα αδούλωτη κι ορθή.

Κι απ’ τα Ιμαλάια πιο τρανός στο βλέμμα

ο Ψηλορείτης σου έχει στηλωθεί.

 

Στ’ άγγιγμα της σκλαβιάς σαν Ερινύα

ορθώνεσαι και δίχως να μετράς

πόσοι και ποιοι, χτυπάς την τυραννία,

ματώνεσαι, σπαράζεις, μα νικάς.

 

Νησί του μαρτυρίου και της θυσίας

χρυσάχτινο ήλιο σ’ έχει η Λευτεριά

στην πιο ψηλή κορφή της Ιστορίας

να ρίχνεις φως στου κόσμου τη νυχτιά.

 

Μάρτιος 1945. (Της Νιότης και της Λευτεριάς, Θεμέλιο 1978.)

 

3.-Κρήτης Αγωνία

 

Μες στον αιθέρα, στέμμα πορφυρό

το νέο σου αίμα σμίγει το παλιό,

Κρήτη μου εσύ, που στέκεσαι κορώνα

στου δίκιου το γιγάντιο αυτόν αγώνα.

 

Μ’ αγκάθια είναι πλεγμένο και με κρίνα

το μέτωπό σου, αγκάθι κ’ ηλιαχτίνα.

Κ’ έχει χυτή, στους ώμους σου πλημμύρα,

η νέα σου δόξα βάλει την πορφύρα.

 

Μικρή μες στους λαούς, μα και μεγάλη,

στο βάθρο που οι αιώνες σούχουν βάλει,

ως σε κοιτάζω ορθή μες στα πελάγη

λέω : Ο Θεός, νησί μου, ας σε φυλάγει,

 

γιατί απ’ αυτά τ’ αγκάθια και τα κρίνα

θα βγει της λευτεριάς η πρώτη αχτίνα.

 

Μάϊος 1941. (Της Νιότης και της Λευτεριάς, Θεμέλιο 1978.)

 

4.-Κρήτη

Κι αν μέσα μου δε σ’ ένιωθα φωτιά,

κρασί μεθυστικό κι αψύ, θα σ’ αγαπούσα,

και μόνο απ’ του Κορνάρου σου τη Μούσα,

αρχοντοπούλα της Αγάπης, Αρετούσα..

 

Κι αν ένα ακοίμητο σκουλήκι, για καρδιά,

δεν είχες βάλει να με τρώει, θα σ’ αγαπούσα

και μόνο από του Γκρέκο σου τη Μούσα,

Κυρά του Πάθους, Παναγιά Μαυροματούσα !

 

Θα σ’ αγαπούσα μόνο απ’ τον πυρσό,

που έστησε πάνω απ’ τη ζωή το Αρκάδι,

Δασκαλογιάννενα, μητέρα κι αδερφή,

θεών κι ηρώων, φλόγα στο σκοτάδι !

 

Θα σ’ αγαπούσα για το θάμα του Μαγιού,

που άστραψες ήλιο κι έδωκες μονάχη,

σε γη κι αιθέρα, την ασύγκριτή σου «Μάχη»,

εσύ μικρή, με τους Τιτάνες του κακού !

 

Και μ’ απλωμένο τ’ άλικο μαντήλι σου,

κάλεσες τους λαούς, μέσα απ’ τα σκότη,

στις δίπλες του Πυρίχιου της Αντίστασης,

που, τόσο τραγικά κι ωραία, έσυρες πρώτη !

 

Θα σ’ αγαπούσα ακόμα για τα κρίνα,

τους κρόκους, τα κοχύλια, τα πουλιά,

που, πριν χαράξει αυγή στην οικουμένη,

ζωγράφισες, στον άνθρωπο χαρά,

κόρη του Μίνωα, με τα στήθη τα γυμνά !

 

θα σ’ αγαπούσα…. Τώρα τι να πω ;

Βλαστάρι απ’ τον κορμό το θεϊκό,

που της Αμάλθειας γάλα έχω βυζάξει στην αυλή σου ;

Κρήτη, Θεά, Μητρίδα, σ’ αγαπώ κι αναρριγώ

πως να φανώ παιδί σου ! (Λουλούδι της Τέφρας, Μαυρίδης 1966,)

 

5.-Η μάνα του Χανς Κέρχε

Ποιος φταίει, γιε μου Χανς, αγόρι μου,

της σάρκας μου λουλούδι ;

και μπήκε λίθος στης καρδιάς τη θέση

στ’ αγγελόμορφο κορμί σου ;

 

Κι είναι ο πατέρας,

απ’ το χέρι του παιδιού του, εκτελεσμένος

κι εσείσθη η γης κι ο ήλιος εσκοτίσθη

και σκίστηκε το καταπέτασμα του αιθέρα

και τα ποτάμια στρέψαν τη ροή

προς τις πηγές τους ;

 

«Ω, κάντε μου τη χάρη,

υπέρτατη τιμή σας το ζητώ,

έναν εχθρό του Φύρερ, κι ας με γέννησε,

με το δικό μου βόλι ν’ αφανίσω».

 

Ποιος φταίει, Χανς, που σάλεψαν ο νους μου

κι έπνιξα τρια ανήλικα αδερφάκια σου,

μη μεγαλώσουν και σου μοιάσουν ;

* * * * * * * * * * * * *

 

Και λέει …. και λέει η μάνα του Χανς Κέρχε.

Ω, μη γυρέψετε σειρά κι ειρμό,

σε παραλήρημα του νου, που σπαρταράει

σε νύχια γερακιού, σαν περιστέρι …

 

«Τσιγγάνους !

Στείλτε όσο πιο πολλούς τσιγγάνους !

Μελαχροινοί όπως είναι,

στο χιόνι πάνω που τους αμολάμε

και τρέχουν, σαν ζαρκάδια αλαφιασμένα,

γίνονται στόχοι για σκοποβολή θαυμάσιοι

κι οι άντρες μας ασκούνται,

- κρίμα μόνο που πεθαίνουν τόσο γρήγορα -

για το σκοπό τον ιερό του Γ’ Ράιχ.

13000 τέτοιους στόχους χρησιμοποιήσαμε ….

Ω, στείλτε κι άλλους, στ’ όνομα του Φύρερ,

Στείλτε κι άλλους».

 

Ποιος φταίει, γιε μου, που σε κατασπάραξαν

σα λάφι, με τα νύχια τους,

προτού καλά καλά σημάνει η σάλπιγγα,

λιοντάρια ανήμερα, τα θύματά σου,

να μην προφτάσει η Λευτεριά,

να μην προφτάσει ο Νόμος,

από το δίκαιο μίσος τους να σε λυτρώσει ;

 

Ο λίθος της καρδιάς σου, γιε μου Χανς,

τι νάγινεν,

σαν ήχησε η Συντέλεια και για σένα

κι είδες τ’ αδέρφια, τον πατέρα σου,

της άβυσσος την πύλη να σου ανοίγουν ;

Ποιος φταίει, γιέ μου Χανς, αγόρι μου,

της σάρκας μου λουλούδι ;

 

Εκεί τη βρίσκει το ξημέρωμα,

εκεί το μεσημέρι και το δείλι,

να γυροφέρνει τα συρματοπλέγματα,

να σκίζεται στ’ αγκάθια, να τρυπιέται

και να πετά, σ’ ανθρώπους και θεούς,

αρά, βλαστήμια, αστραποκέραυνο,

εκείνο τ’ αναπάντητο : Ποιος φταίει ;

(Λουλούδι της Τέφρας, Μαυρίδης 1966)

———————————————–

Ο ΥΜΝΟΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ

 

Πόσοι γνωρίζουν ότι τον ύμνο του ΕΛΑΣ εμπνεύστηκε και συνέθεσε τον Μάρτιο του 1944 η αξιόλογη ποιήτρια Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, η οποία καταγόταν από την Κρήτη;

Η Σοφία Μαυροειδή – Παπαδάκη, σπούδασε με μεγάλες στερήσεις φιλόλογος. Είχε μεγάλο ταλέντο και πηγαία έμπνευση και έμεινε οπαδός της παραδοσιακής στιχουργικής.Πάντα με το μέρος των απόκληρων της κοινωνίας των ανθρώπων, της βιοπάλης και των στερήσεων.

Το έργο της δημιουργίας δεν το ανέλαβε μόνη της. Μαζί της και άλλη μία μεγάλη της λογοτεχνίας, η Έλλη Αλεξίου. Και οι δύο ήταν οργανωμένες στην Αντίσταση.

Η Έλλη Αλεξίου και η Σοφία Μαυροειδή – Παπαδάκη (έχουν φύγει και οι δύο από τη ζωή) – αφηγήθηκαν το πώς έγραψαν τον ύμνο σ’ ένα αφιέρωμα του περιοδικού «Τετράδιο», πριν από 30 χρόνια, αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας το 1974, οπότε τα αντιστασιακά τραγούδια κυριαρχούσαν στις μπουάτ της Πλάκας και τις φοιτητοπαρέες.

Πεζογράφος η Έλλη Αλεξίου, ποιήτρια κυρίως η Σοφία Μαυροειδή – Παπαδάκη, και, επιπλέον, δασκάλες και οι δύο. Κι ας πούμε απ’ την αρχή ότι η πρώτη μετέφερε την εντολή της γραφής του Ύμνου στη δεύτερη, παρουσία ενός άνδρα, που δεν ήταν άλλος από τον συνθέτη του Ύμνου Νίκο Τσάκωνα.

Και ιδού πώς αφηγείται η Έλλη Αλεξίου: «Τον Μάρτιο του 1944, ένα απόγευμα, ήρθε στο σπίτι μου στην Καλλιθέα ένας άγνωστος που μου έφερε η Βούλα Δαμιανάκου (σ.σ. η γνωστή συγγραφέας και αγωνίστρια). Μου είπε ότι ερχόταν από το βουνό κι έφερνε εντολή σε μένα, που είχα την ευθύνη τριών ομάδων λογοτεχνών του ΕΑΜ, να γραφτεί απ’ τους ποιητές τους εαμικούς ένας Ύμνος για τον ΕΛΑΣ. Μου είπε όμως ότι ο Ύμνος έπρεπε να είναι έτοιμος σε πέντε μέρες, που θα έφευγε πάλι για πίσω».

Ο άγνωστος εκείνος, που δεν αποκάλυψε ποιος είναι, ήταν, έμαθαν αργότερα, ο συνθέτης – αγωνιστής Νίκος Τσάκωνας. Η Έλλη Αλεξίου σκέφτηκε ότι η πιο κατάλληλη να γράψει τον Ύμνο ήταν η φίλη, συνάδελφος, συναγωνίστρια και, επιπλέον, γειτόνισσά της, Σοφία Μαυροειδή – Παπαδάκη. Την επισκέφθηκε, λοιπόν, με τον άγνωστο, άκουσε εκείνη τι ήθελαν και στρώθηκε αμέσως στη γραφή.

Την επομένη οι δύο γυναίκες συναντιούνται και κατευθύνονται στην πλατεία Συντάγματος. Κι εκεί «ενώ οι Γερμανοί κυκλοφορούσαν στη λιακάδα, η Σοφία απάγγελνε στο αυτί μου τον Ύμνο. Τον άκουα στην αρχή ήρεμα, αλλά όταν φτάσαμε πια στην οδό Σταδίου, εγώ έκλαψα».

Ο Ύμνος δόθηκε στον άγνωστο που επανήλθε κι έφυγε στο βουνό. Οι ίδιες τον άκουσαν στην απελευθέρωση, σε μια διαδήλωση στην Ομόνοια, από μια τετραμελή μπάντα που τον έπαιζε σ’ ένα μπαλκόνι. Και καθώς κοίταζαν προς το μπαλκόνι «αυτός που ήταν επικεφαλής και διεύθυνε την ορχήστρα άρχισε να ρίχνει κάτι χαρτάκια. Έσπευσα να πάρω ένα από εκείνα τα χαρτάκια. Προς μεγάλη μου έκπληξη βλέπω ότι ήταν ο Ύμνος που μου είχε απαγγείλει η Σοφία».

Ας δούμε τι είπε και η ποιήτρια του Ύμνου: «Σ’ εκείνη την έξαψη, που μ’ έκανε να συνθέσω αυτό το τραγούδι μέσα σε μια νύχτα, έχω την εντύπωση πως πολύ είχε συντελέσει η γύρω πραγματικότητα».

Ο Ύμνος περιελήφθη στο ποιητικό βιβλίο της Μαυροειδή – Παπαδάκη «Της Νιότης και της Λευτεριάς», που κυκλοφόρησε το 1946 απ’ τις εκδόσεις «Νέα βιβλία», με ξυλογραφίες του Α . Τάσσου και τιμήθηκε με το Βραβείο Εθνικής Αντίστασης.

Στην εισήγηση που έκανε για τη βράβευση ο Μάρκος Αυγέρης εξαίρει ιδιαίτερα τον «Ύμνο του ΕΛΑΣ», «που αγαπήθηκε τόσο απ’ τον λαό και κατά κάποιον τρόπο δικαιώθηκε κιόλας από τη ζωή…».

Ο ύμνος του ΕΛΑΣ

“Με το τουφέκι μου στον ώμο /σε πόλεις κάμπους και βουνά

της Λευτεριάς ανοίγω δρόμο/τον στρώνω βάγια που περνά

 

Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα/το Δίκιο και τη Λευτεριά

σ’ ακρόβουνο και στην κοιλάδα/πέτα! Πολέμα με καρδιά.

 

Ένα τραγούδι τραγούδι είν’ η πνοή σου/καθώς στη μάχη ροβολάς

κι αντιλαλούν απ’ τη φωνή σου/πλαγιές και κάμποι ΕΛΑΣ,ΕΛΑΣ.

 

Με χίλια ονόματα μια χάρη/ακρίτας είτ’ αρματωλός,

αντάρτης,κλέφτης, παληκάρι/πάντα είν’ ο ίδιος ο Λαός.

 

Παντού η πατρίδα μ’ έχει στείλει/φρουρό μαζί κι’ εκδικητή

κι’ απ’ την ορμή μου θα ανατείλει/καινούργια Ελεύθερη ζωή !”

 

Βιογραφικό

Η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη γεννήθηκε στις 26 Ιουνίου του 1898 στη Φουρνή Λασιθίου στην Κρήτη και απεβίωσε στην Καλλιθέα στις 27 Ιουνίου του 1977.

Φοίτησε στο Παρθεναγωγείο της Φουρνής κι έπειτα στο Ανώτερο Παρθεναγωγείο της Νεάπολης.

Συνέχισε τις σπουδές της στο Ηράκλειο Κρήτης, όπου έλαβε το πτυχίο του Διδασκαλείου.

Υπηρέτησε για λίγο ως δασκάλα στο Παρθεναγωγείο της Φουρνής, στην «Κυραπολίτισσα» και σε άλλα σχολεία του Λασιθίου.

Επιθυμώντας να συνεχίσει τις σπουδές της έφυγε για την Αθήνα.

Εκεί φοίτησε στο “Institut Superieur d’Etudes Francaises” και πήρε το πτυχίο της Γαλλικής Λογοτεχνίας.

Έπειτα έκανε την εγγραφή της στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, απ’ όπου αποφοίτησε το 1931.

Παντρεύτηκε τον ποιητή και αξιωματικό του Πολεμικού Ναυτικού Κώστα Α. Παπαδάκη και αφοσιώθηκε στην εκπαίδευση και στη λογοτεχνική δημιουργία.

Ως καθηγήτρια υπηρέτησε επί 40 χρόνια στη Μέση κι Ανώτατη εκπαίδευση. Δίδαξε κυρίως Νεοελληνική Λογοτεχνία, Αρχαία Ελληνικά και Ιστορία. Το 1970 αποσύρθηκε από την ενεργό υπηρεσία.

Παράλληλα με την εκπαιδευτική σταδιοδρομία της είχε αναπτύξει – ως ποιήτρια, πεζογράφος και δοκιμιογράφος – πολύπλευρη και πολύχρονη πνευματική δράση με συγγράμματα, διαλέξεις, ραδιοφωνικές εκπομπές, δημοσιεύσεις και μεταφράσεις από την ξένη λογοτεχνία.

 

 

Πρωτοεμφανίστηκε στα Νεοελληνικά Γράμματα με το ποίημα “Δασκάλα”, που δημοσιεύτηκε στην “Πνοή” του Λ. Μαυρίδη, και με μεταφράσεις από τη ρωσική Λογοτεχνία δημοσιευμένες στο Περιοδικό “Λόγος”.

Ιδιαίτερη επιτυχία σημείωσαν οι ποιητικές αναδημιουργίες μιας σειράς από τα «Πορτογαλικά Σονέτα» της Ελίζαμπεθ Μπάρεττ – Μπράουνιγκ που δημοσιεύθηκαν στη “Νέα Εστία” και άλλα λογοτεχνικά περιοδικά.

Γι’ αυτή την εργασία, ο ποιητής Κλ. Καρθαίος της αφιέρωσε ένα από τα καλύτερα ποιήματά του, που δημοσιεύθηκε στην “Πνευματική Ζωή” του Μελή Νικολαίδη.

Η πρώτη ποιητική συλλογή της “Ώρες Αγάπης”(1934) έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τους κριτικούς και ιδιαίτερα από τον Κωστή Παλαμά.

Ασχολήθηκε και με την πεζογραφία και, κυρίως, με το παιδικό βιβλίο και το παιδικό θέατρο.

Είχε ασχοληθεί επίσης με την κριτική κρατώντας τη στήλη της θεατρικής κριτικής στην “Πνευματική Ζωή” (1938-1939) και της λογοτεχνικής κριτικής στη “Νεοελληνική Λογοτεχνία” (1939-1940).

Πολλά δοκίμια και κριτικά άρθρα της έχουν δημοσιευθεί σε Εγκυκλοπαίδειες και περιοδικά.

Έχει προλογίσει με εκτεταμένα δοκίμια το έργο του Ιωάννη Κονδυλάκη και τη “Σπονδή” της Έλλης Αλεξίου.

Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και η δεύτερη ποιητική συλλογή της “Της Νιότης και της Λευτεριάς” τιμήθηκε με το βραβείο της Εθνικής Αντίστασης το 1946.

Κατά τον Αλβανικό Πόλεμο, επιστρατευμένη από το Υπουργείο Παιδείας, δίδαξε από το Ραδιόφωνο το μάθημα της Έκθεσης σε όλα τα Ελληνόπουλα και πήρε εύφημο μνεία γι’ αυτό.

Από το 1928 ως την ημέρα του θανάτου της η παρουσία της στα Ελληνικά Γράμματα ήταν αδιάλειπτη. Υπήρξε μέλος της “Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών”, του “Κύκλου παιδικού βιβλίου” και της “Academie de la balade Francaise”.

Είχε εκδώσει 5 βιβλία με μεταφράσεις από τα αγγλικά και τα γαλλικά.

Πάνω απ’ όλα όμως η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη ήταν ποιήτρια.

Το έργο της εμπνέεται από τους αγώνες του Ελληνικού Λαού, την αγάπη για τον άνθρωπο και από τα προβλήματα της ζωής.

Ένας αισιόδοξος αγωνιστικός ρεαλισμός με στόχο την Ειρήνη και την Πανανθρώπινη ευτυχία χαρακτηρίζει την ποίησή της. Πολλά ποιήματά της έχουν μελοποιηθεί και τραγουδιούνται και αρκετά έχουν ανθολογηθεί σε Ελληνικές αλλά και σε ξένες ανθολογίες, μεταφρασμένα στα Γαλλικά, Αγγλικά και άλλες Ευρωπαϊκές γλώσσες.

Το ποίημα «Εμπρός Ελλάς» γράφτηκε τον Απρίλη του 1944 και έγινε ο ύμνος του ΕΛΑΣ.

Τη μουσική έγραψε ο Νίκος Τσάκωνας ο οποίος μελοποίησε και τα ποιήματα “Ανταρτοπούλες” και “Θρήνος”.

Το “Εγερτήριο” μελοποιήθηκε από άγνωστο μουσικό, το “Ειρηνικός” από το Μίκη Θεοδωράκη και τα “Νιάτα” από το Φοίβο Αναγνωστάκη.

Το τελευταίο τραγουδήθηκε ως ύμνος της ΕΠΟΝ, στάλθηκε σ’ όλη την Ελλάδα και ακούστηκε σε επτά διαφορετικές εκτελέσεις. Το ποίημα «Νύχτα στο Αιγαίο» από την ποιητική συλλογή “Λουλούδι της Τέφρας” (Μαυρίδης 1966) μελοποιήθηκε από το Μιχάλη Νικολούδη και περιλαμβάνεται στο CD με τίτλο «Γύρω μου και εντός» (2003 – Polymusic).

Το καλοκαίρι του 1997 ο Σύλλογος Φουρνιωτών και Φίλων της Φουρνής Κρήτης τίμησε τη Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη εντοιχίζοντας μαρμάρινη αναμνηστική πλάκα στο πατρικό της σπίτι στo Κάτω χωριό Φουρνής για την προσφορά της στα Ελληνικά γράμματα και την Ελληνική παιδεία.

Στις 7 Μαρτίου του 2002 ο Δήμος Καλλιθέας και ο Νέος Πνευματικός Κύκλος την τίμησαν για την συμβολή της στα Ελληνικά Γράμματα με τα αποκαλυπτήρια της προτομής της στο Αίθριο του Δημαρχείου του Δήμου Καλλιθέας.

Στις 11 Αυγούστου του 2003 ο Δήμος Νεαπόλεως Λασιθίου Κρήτης και ο Σύλλογος Φουρνιωτών και Φίλων της Φουρνής Κρήτης την τίμησαν στην γενέτειρά της, τη Φουρνή Λασιθίου Κρήτης, για την συμβολή της στα Ελληνικά Γράμματα και την Ελληνική Παιδεία με τα αποκαλυπτήρια της προτομής της στο Δημοτικό Σχολείο της Φουρνής.

Το 2005 ο Δήμος Νεαπόλεως Λασιθίου Κρήτης εξέδωσε τα «Ποιητικά Άπαντα» της Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη.

Ολόκληρο το αρχείο της διατηρείται και φυλάσσεται από την Εταιρεία Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (ΕΛΙΑ).

Τα δημοσιευμένα έργα της είναι :

Ποιητικές Συλλογές

1. “Ώρες Αγάπης” , Εκδόσεις Φλάμμα, 1934.

2. “Της Νιότης και της Λευτεριάς” , Εκδόσεις “Τα Νέα Βιβλία”, 1946.

Ένα χρόνο μετά τον θάνατό της γίνεται επανέκδοση της ποιητικής συλλογής από τις “Εκδόσεις Θεμέλιο.

3. “Λουλούδι της Τέφρας” , Εκδόσεις Μαυρίδης, 1966.

4. “Άρατε Πύλας”, Εκδόσεις ΕΛΙΑ, 1991.

 

Λογοτεχνικά Έργα :

1. “Το Παραμύθι του Ολύμπου” , Εκδόσεις Λουκάτος 1943.

2. “Αταλάντη, η νεράιδα του δάσους” , Εκδόσεις Πεχλιβανίδης 1957.

3. “Ο Αλέξανδρος και η Γοργόνα” , ιστορικό μυθιστόρημα. Έτος έκδοσης 1959.

4. “Τζαβέλλας, η ψυχή του Σουλίου” , ιστορικό μυθιστόρημα. Έκδοση από τις Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις 1961.

5. “Το λάλημα της καμπάνας” , διηγήματα. Έκδοση από την Παιδική Βιβλιοθήκη Π.Λ.Ε. 1965.

6. “Ιστορίες από το Βυζάντιο” (τρεις τόμοι). Εκδόσεις Πεχλιβανίδης 1969-1970.

7. “Άλκηστη, η βασίλισσα που νίκησε το θάνατο” , Εκδόσεις Αλκαίος 1973. Μετά τον θάνατο της επανεκδίδεται από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.

8. “Μύθοι και θρύλοι της Ρώμης” , εκδόθηκε μετά τον θάνατο της και περιλαμβάνει δημοσιεύσεις σε συνέχειες που πραγματοποιήθηκαν σε περιοδικά.

Εκδόσεις Καστανιώτη 1984.

9. “Ο μικρός περιηγητής” (τρεις τόμοι), δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό “Ελληνόπουλο” του Δ. Δημητράκου τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.

Εκδόσεις Καστανιώτης 1981.

 

 

Θεατρικά Έργα

 

 

1. “Ελληνικό σχολικό θέατρο” , Εκδόσεις “Θησαυρού Γνώσεων” 1959. Περιλαμβάνει 33 έργα για παιδική σκηνή.

 

 

Μεταφράσεις Ξένης Λογοτεχνίας

1. “Ο Ιδιοκτήτης” του Τζων Γκάλσγουορθυ. Έτος έκδοσης 1941.

2. “Ρεβέκκα” της Δάφνης Ντι Μωριέ. Έτος έκδοσης 1947.

3. “Τα Δύσκολα Χρόνια” του Τσάρλς Ντίκενς. Έτος έκδοσης 1952. Επανέκδοση το 1979 από τις εκδόσεις «Γράμματα».

4. “Ουράνιες Βοσκές” του Τζων Στάιμπεκ. Έτος έκδοσης 1952. Επανέκδοση το 1979 από τις εκδόσεις «Γράμματα».

5. “Το Σπίτι της Μαντάμ Τελλιέ” του Γκυ Ντε Μωπασάν. Έτος έκδοσης 1953.

Μεταφράσεις Θεατρικών Έργων

 

 

1. “Κοκταίηλ Πάρτυ” του Στερνς Τόμας Έλιοτ (1950). Έτος μετάφρασης 1968. Το έργο ανέβηκε το 1970 από το θέατρο της ’Ελσας Βεργή.

2. “Τα παλληκάρια στο Χέγκελλαντ” του Ερρίκου ΄Ιψεν (1858). Έτος μετάφρασης 1972. Το έργο ανέβηκε το 1973 από το θέατρο της ΄Ελσας Βεργή

 

 

Πηγές:

 

https://www.facebook.com/antistexni

 

http://www.mavroidi.gr/

 

Ελευθεροτυπία, 18/09/2004

Αναδημοσίευση από τον Αγώνα της Κρήτης, 24/11/2014

 

————————————

ΠΙΟ ΚΑΤΩ ΔΥΟ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗ που μου αρέσουν ιδιαίτερα:

ΣΟΦΙΑ ΜΑΥΡΟΕΙΔΗ-ΠΑΠΑΔΑΚΗ

1.-Ιδιαίτερο μάθημα

Με το μάθημα τούτο τη φτωχή μου τη ζήση
-δραχμές χίλιες μού δίναν- είχα πια ξασφαλίσει.
Στο φαϊ μου οχτακόσες -μια ζωή μετρημένη-
για το νοίκι διακόσες -καμαρούλα μια πήχυ-
και για τ’ άλλα, σκεφτόμουν, κάτι πάλι θα τύχει.
‘Ηταν κάποια κυρία κοσμική, καλεσμένη
στα μεγάλα σαλόνια κι είχε ανάγκη να ξέρει
για τον ‘Ομηρο κάτι, για της Λέσβου τη λύρα
στην κουβέντα της στίχους πού και πού ν’ αναφέρει,
ν’ απαγγέλλει Μαβίλη, Καβάφη, Πορφύρα.

‘Ενα μάθημα ακόμα κι η ζωή θά’ ν’ ωραία,
συλλογιόμουν~ στο τέλος θα της μάθω κι αρχαία.
‘Οταν, ξάφνου, μου λέει: “Θα σας πάψω ένα μήνα~
πού καιρός για μελέτη, το τριώδι έχει ανοίξει~
ξενυχτώ κάθε βράδι στους χορούς κολομπίνα.
Και, θαρρώ, δε σας έχω το κοστούμι μου δείξει.
Τι succes πού’ χω κάνει! το πιο φίνο lame’e!
Δεκαπέντε χιλιάδες μου κοστίζει~ μοντέλο
το Grand Chic απ’ ευθείας τό’ χει φέρει για με.
Κι assorti πώς μου πάει μυτερό το καπέλο!”
Θά’ πε κι άλλα, δεν ξέρω, το μυαλό μου σα σφήνα
μια κουβέντα τρυπούσε: “Θα σας πάψω ένα μήνα”.

2.-ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ  ΓΡΑΜΜΑ

“Γονιοί κι αδέρφια έχετε γεια. Ούτε ένα δάκρυ, μάνα.

Για τον αγώνα του λαού, πεθαίνω ηρωικά.

Κι όταν αχήσει λευτεριάς χαρούμενη καμπάνα

πέστε:  «Με τ’ άλλα θύματα κι ο Σώτος τη χτυπά».

Αδέρφια μου περήφανα το Σώτο εκδικηθείτε.

Ας μη μου κόψει ο θάνατος στη  μέση την ορμή

Ένας πεθαίνω, τρεις εσείς στη θέση  μου σταθείτε

μην αραιώσει η φάλαγγα, ως τη στερνή στιγμή.

Για κάθε πίκρα μάνα μου που σου’ δωκα και πόνο

συχώρα με. Κι όσο γι’ αυτή πού πίνεις τώρα δα

μίσος ενάντια στη σκλαβιά να γίνει θέλω μόνο.

Γονιοί κι αδέρφια, γεια χαρά. Πεθαίνω ηρωικά.”

(Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, 1898-1977)

—————————————————————

 

ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΥΜΝΟ

ΠΟΥ ΜΟΥ ΕΣΤΕΙΛΕ Ο ΣΥΜΠΑΙΔΟΠΟΛΙΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΠΑΛΑΣΚΑΣ, ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΑΠΟΚΡΥΠΤΟΓΡΑΦΗΣΕ ΑΠΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΤΡΙΑΣ  (Τον ευχαριστούμε ιδιαίτερα)

 

Αγαπητέ κ. Σταύρο σου στέλνω το ιδιόχειρο πλήρες και γνήσιο κείμενο για το πώς γράφτηκε ο Υμνος του  ΕΛΛΑΣ. Τον αντέγραψα για να μπορεί πιο εύκολα να διαβαστεί.  . Όπου υπάρχουν αγκύλες είναι δυσανάγνωστες λέξης. Όπως θα διαπιστώσετε και εσείς το κείμενο που έχετε αναρτήσει θα πρέπει να συμπληρωθεί ,αν μπορείτε να βάλετε και το ιδιόχειρο ακόμη καλύτερα.

Ιδιόχειρο σημείωμα της Σοφίας Παπαδάκη για το πώς γράφτηκε ο ύμνος του ΕΛΛΑΣ

Το χρονικό του ύμνου του ΕΛΛΑΣ έχει μια παράξενη ιστορία . Τον Μάρτη του 1944 πήγε στο σπίτι της Έλλης Αλεξίου ένας άγνωστος της,  τον είχε πάει η Βούλα Δαμιανιάκου και όπως της είπε έρχονταν από το Βουνό με την εντολή το τμήμα Μουσικών και λογοτεχνών να γράψει έναν  ύμνο για τον ΕΛΛΑΣ.

Θα έφευγε όπως είπε σε 5 μέρες και έπρεπε να τον πάρει μαζί του,

Πέντε μέρες;  είπε η Έλλη που ήταν τότε υπεύθυνη σε τρείς λογοτεχνικές ομάδες, Μόνο για να συνεδριάσουν οι ομάδες θέλουν  10 μέρες και ώσπου να γραφτεί το τραγούδι;

Η Ελλη τα έχασε.Έξαφνα  θυμήθηκε ότι είμαι και εγώ στην ομάδα λογοτεχνών Καλλιθέας και καθόμουν κοντά της, Σταθείτε του κάνει , ξέρω κάποια ποιήτρια που αν της εκθέσετε   το θέμα θα τους γράψει γρήγορα . Ήρθαν λοιπόν στο σπίτι μου με τον άγνωστο ,αυτή στάθηκε παρά πέρα ,ενώ ο ξένος μιλούσε μαζί μου .Όνομα φυσικά δεν ρωτούσαμε τότε ,μα μήτε την φυσιογνωμία του είδαμε καθαρά .Είχε πολύ κατεβασμένη  την ρεπούμπλικα του για λόγους υποθέσαμε συνωμοτικούς. Το μόνο που είπε και που φυσικά κατάλαβα και η ίδια ήταν για τον ρυθμό. Να είναι θούριο εμβατήριο, για να τραγουδιέται από τον ΕΛΛΑΣ στους αγώνες του.

Όταν έφυγε ο άγνωστος, με την Ελλη αναλογιζόμασταν  την ευθύνη που είχα αναλάβει, βγήκα στο περιβόλι μας και έκοβα βόλτες σκεπτόμενη το θέμα και εκείνη την εντολή (………………..)  πάντα την έμπνευση με στεναχωρούσε .

Έξαφνα το αυθόρμητο ,η αληθινή μούσα για την ποίηση, ήρθε από την ωμή πραγματικότητα, άκουσα πυροβολισμούς στους δρόμους .Εκείνο τον τελευταίο χρόνο της κατοχής ,κάθε γειτονιά φλογιζόταν από το όραμα της λευτεριάς που πλησίαζε και ήθελε να αποτινάξει πρώτα από την δική της περιοχή την σκλαβιά. Η Καλλιθέα λοιπόν έδινε την δική της μάχη. Πολύ πιο πριν από το θρυλικό ολοκαύτωμα της οδού Μπιζανίου με τους 10 ήρωες που έγινε τον Αύγουστο ,Γερμανοί και Ελλασίτες μάχονταν στους δρόμους με πείσμα. Οι σφαίρες  σφηνώνονται στα κλειστά παράθυρα . Κάτω από αυτή την υπόκρουση ξέφρενη από πάθος ,σα να έπαιρνα και εγώ μέρος στον χορό ,έτσι σαν παρόρμηση ,σαν κραυγή, σαν  πολεμική ιαχή, σαν εκείνα τον αέρα του 40. ΕΜΠΡΟΣ ΕΛΛΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΔΑ ήταν η επωδός που την συνέθεσα δίχως χαρτί και μολύβι σε δύο τετράστιχα κάτω από το κροτάλισμα των πολυβόλων , και την ορμητική επίθεση των παλληκαριών μας.

Ωστόσο σουρούπωνε μπήκα μέσα και όταν η νύχτα έφερε την γαλήνη πήρα χαρτί και μολύβι και γράφοντας και σβήνοντας έβαλα την αρχή και έγραψα και της άλλες στροφές .Το έλεγα και ξανά το έλεγα σε κάποιο ρυθμό ώσπου το ήξερα από έξω.

Την άλλη μέρα συναντηθήκαμε με την Ελλη για  κάποια δουλειά στην Αθήνα ,με κατάλαβε ότι βρισκόμουν  σε φοβερό εκνευρισμό . Μήπως  άρχισες  να γράφεις κιόλας τον ύμνο;  με ρώτησε .Τον έγραψα  δεν κοιμήθηκα όλη την νύχτα .Τον ξέρης από έξω; Τον ξέρω .Τότε να μου τον πεις, Όταν κατεβήκαμε  από το τραμ πιαστήκαμε αλλά μπρατσέτο και στο Σύνταγμα που ήταν αυτή την ηλιόλουστη μέρα κατάμεστο από κόσμο και Γερμανούς, εγώ σκύβοντας στο αυτή της απάγγελνα στοίχους .Με άκουγε ήρεμη στην αρχή , λίγο λίγο έσφιγγε το μπράτσο μου δυνατότερα και όταν τελείωσα είδα τα μάτια της δακρυσμένα,αυτή ήταν η πρώτη μου ικανοποίηση .

Το ίδιο βράδυ της παράδωσα το ποίημα .     Ήρθε ο άγνωστος και το πήρε ,και ως τον Οκτώβρη του 1944 δεν είχαμε ιδέα τι είχε γίνει. Ώσπου ήρθε η απελευθέρωση, και ετοιμαστήκαμε για την παρέλαση .Θα (……………………….). είχαμε συναντηθεί στα Ολύμπια .  Ο δρόμος πλημυρισμένος από κόσμο που γιορτάζει ξέφρενα .Έξαφνα σε ένα μπαλκόνι ,τέσσερεις μουσικοί παίζανε διαρκώς το ίδιο κομμάτι .Ο αρχηγός που τους διεύθυνε με πολύ πάθος παρακινούσε τον κόσμο να τραγουδά τον σκοπό να τον μάθει ,και τότε πέταξε  πλήθος χαρτάκια .Η Έλλη κατάφερε να πιάσει ένα .Το διάβασε και με άρπαξε από το χέρι φωνάζοντας = Σοφία το ποίημα σου = Προσέξτε φώναξε ο επικεφαλής της ορχήστρας να μάθετε  τους  ήχους ,τραγουδάτε το με τα λόγια είναι ο ύμνος του ΕΛΛΑΣ θα των τραγουδήσουμε στην παρέλαση .

Τότε τον γνωρίσαμε ήταν ο άγνωστος  που μας είχε φέρει την εντολή . Ήταν ο Νίκος Τσάκωνας που στην εξαίρετη μουσική του, χρωστά τα φτερά του ο ύμνος .          Σε λίγες μέρες όλη η Αθήνα αντηχούσε από αυτό τον θούριο ,και όλες τις άλλες μέρες που γυρίζαμε αλαφιασμένοι στους δρόμους χωρίς να βάζουμε τσουκάλι στο σπίτι ,χωρίς να ξέρουμε που πηγαίνουμε ,είχε γίνη και δικιά μας πνοή το τραγούδι ,αυτό το τραγούδι που στάθηκα τυχερή να μου δώσουν την εντολή να γράψω εγώ .Το θούριο αυτόν τραγουδιόταν από τον Απρίλιο στα Βουνά και συνόδευε στους αγώνες τους τον Λαϊκό μας Στρατό. .

Ευχαριστώ για την φιλοξενία Β. Παλάσκας