Ma patrie, c’ est ma langue (=Πατρίδα μου, η γλώσσα μου) (X.N. 19-10-15)
Posted on 19 Οκτ, 2015 in Δοκιμές | 0 comments
Πατρίδα μου, η γλώσσα μου
«…Για άλλους, πατρίδα είναι η γλώσσα. Οπου κι αν βρίσκονται, όπου τους έλαχε να στεριώσουν, στη γλώσσα σκαλίζουν για τις ρίζες τους. Στις λέξεις φωλιάζουν. Στο στέρεο οικοδόμημά της επιστρέφουν, για να κρατηθούν από το πεπρωμένο τους και να κινηθούν στο χρόνο».
ΠΟΛΥΜΑΘΗΣ ο συνομιλητής μου. Κάτω από τα σκιερά δέντρα του Δημοτικού Κήπου, μια ζεστή καλοσυνάτη μέρα του καλοκαιριού, μου ξετυλίγει όλη την πνευματική κίνηση της δεύτερης πατρίδας του, της Αυστραλίας. «Απεσταλμένος» του αγαπητού συμπαιδοπολίτη και παιδικού μου φίλου από τη Θεσσαλονίκη, του Θωμά Ηλ., εξέφρασε τηλεφωνικά την επιθυμία να γνωριστούμε, να τα πούμε από κοντά, να μου δώσει τα χαιρετίσματα του Θωμά, να μιλήσουμε για τη Μελβούρνη.
Ο κ. ΝΙΚΟΣ Αγγ., Δωδεκανήσιος στην καταγωγή αλλά Χανιώτης γαμπρός, είναι κλασικός τύπος των παλιών ευγενικών ανθρώπων μιας περασμένης εποχής. Μιλάει με πάθος για την Ελλάδα, συμπάσχει με το μνημονιακό μαρτύριό της, θλίβεται για τα δεινά που υφίσταται η γλώσσα από τις «αγγλικούρες» και τα greeklish, επαναστατεί με την αδράνεια και την αδιαφορία μας στα τεκταινόμενα. Τα ίδια ακριβώς μου λέει κι ο Θωμάς, κάθε φορά που τηλεφωνιόμαστε. Βλέπετε, οι απόδημοι Έλληνες είναι πολύ πιο ευαίσθητοι σε θέματα γλώσσας και πατρίδας από ό,τι εμείς οι θεματοφύλακές τους.
ΝΑΙ! Η ουσιαστική πατρίδα για τους Έλληνες της διασποράς είναι η μητρική γλώσσα. Τη φροντίζουν τρυφερά με αγάπη, με ζήλο, με επιμέλεια. Η γλώσσα γι’ αυτούς είναι «τα άγια των αγίων», η άσβεστη φλόγα, τα άχραντα μυστήρια: ιερή, απαραβίαστη, σεβαστή. Την καλλιεργούν, τόσο στα σχολεία (τα κοινοτικά της Μελβούρνης), όσο και στο «Φιλοσοφικό Καφενείο» τους: έναν ελληνικό χώρο, δηλαδή, στον οποίο συναντιούνται μια φορά το μήνα (1). Και, φυσικά, όχι σαν άλλοι καβαφικοί «Ποσειδωνιάται» (2), αλλά σαν απίθανα δημιουργικοί, ανήσυχοι και παντοτινοί Έλληνες.
ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ώρα της συνάντησής τους, οι Ελληνες της Μελβούρνης, την αφιερώνουν σε μια «ανοιχτή συζήτηση με επίκαιρα θέματα που ενδιαφέρουν το ακροατήριο». Ειδικότερα ασχολούνται με μια «ενδελεχή έρευνα και μελέτη της Ελληνικής Γλώσσας», με ένα «Δεκάλεπτο του Μαθητή». Οι υπόλοιπες ώρες, μετά από σύντομα διαλείμματα, αφιερώνονται σε συγκεκριμένες παρουσιάσεις Ελλήνων φιλοσόφων/φιλοσοφικών κειμένων, όπως η πρόσφατη με τον Εμπεδοκλή κ.ά.
ΣΤΟ «Φιλοσοφικό καφενείο» τους αισθάνονται πραγματικά ότι βρίσκονται στην πατρίδα, αφού αυτό που τους δένει εδώ, άσχετα με επάγγελμα, φύλο και ηλικία, είναι ο «ομφάλιος λώρος» – η κοινή μητρική γλώσσα. Η αγγλική είναι το καθημερινό τους «εργαλείο» επικοινωνίας με τους άλλους, αλλά η ελληνική είναι το ατομικό συναίσθημα, ο πόνος, η χαρά, η πίκρα, ο ενθουσιασμός, η απογοήτευση, η καταλλαγή, η οργή.
ΤΗ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ και τη «διδασκαλία» της ελληνικής γλώσσας, όπως μου εξομολογείται ο συνομιλητής μου, τα αναλαμβάνει πολλές φορές ο φίλτατος Θωμάς, καθηγητής της Ελληνικής Γλώσσας και σπουδαίος αρθρογράφος στην ελληνόφωνη αυστραλιανή εφημερίδα «Νέος Κόσμος». Σημαντικές δε δημόσιες παρεμβάσεις του σε γλωσσικά θέματα αποτελούν τα «Σκεπτογράμματά» του, πολύ δε περισσότερο η σειρά γλωσσικών άρθρων του, με τον προκλητικό αλλά ενδιαφέροντα τίτλο, «Ο ελληνισμός της Αγγλικής γλώσσας».
Η ΜΗΤΡΙΚΗ μας, γλώσσα, λοιπόν (3) είναι μια «εύφορη» πατρίδα γεμάτη από μυθικά «τοπία». Γεννιόμαστε με αυτήν και με αυτή δημιουργούμε προσωπικότητα, παρελθόν, παρόν και μέλλον. Ερωτευόμαστε ή δυστροπούμε με τις λέξεις της, κτίζουμε το σπίτι μας στις παρυφές των εννοιών της, στοχαζόμαστε και αγωνιζόμαστε για μια καλύτερη ζωή χρησιμοποιώντας τις μύριες λέξεις της ως οχήματα ταξιδιών στο χρόνο. Η μητρική μας γλώσσα διαθέτει μυστικά δωμάτια που ξεκλειδώνοντάς τα, ακόμη και σε καιρούς χαλεπούς/μνημονιακούς, μας αποκαλύπτουν θαυμαστούς κόσμους, μαγικούς, παρηγορητικούς…
ΣΕ μια συνέντευξή του στο δημοσιογράφο Χρ. Σιάφκο («Ελευθεροτυπία», 8/5/2011) ο Ιταλός συγγραφέας και λάτρης των Χανίων Antonio Tabucchi (1943–2012), λέει για τους πάσης φύσεως μετανάστες (συγγραφείς ή όχι) και τη γλώσσα: «Ειδικά αν σκεφτεί κανείς πως αυτή τη στιγμή υπάρχουν χιλιάδες άτομα που, στ’ αλήθεια, δεν έχουν πατρίδα. Δεν τους θέλει κανείς τους έρημους. Ομως στην πραγματικότητα πατρίδα είναι η γλώσσα μου, γιατί ζω μέσα σ’ αυτή, την κατοικώ. Η πατρίδα του συγγραφέα είναι η μητρική του γλώσσα. Τη βάζει στην τσέπη του και την πάει όπου θέλει». Όσο για την ελληνική γλώσσα και την Ελλάδα, ο Ταμπούκι θα πει: «Η χώρα σας αποτελεί αρχέτυπο για πολλές περιπτώσεις». Και συμπεραίνει: «Όπως μόνο με τις ελληνικές ετυμολογίες μπορούμε να καταλάβουμε κάποιες λέξεις, έτσι και με την κλασική ελληνική ιστορία μπορούμε να κατανοήσουμε το νέο…».
ΕΜΕΙΣ, άραγε, οι δήθεν πραγματικοί Έλληνες, μόνιμοι κάτοικοι αυτής της χώρας και κάτοχοι της ελληνικής Παιδείας, πόσο αισθανόμαστε πατρίδα μας αυτή τη γλώσσα -την ελληνική- που η μοίρα όρισε να είμαστε «φύλακες» και «διδάχοι» της;
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
– (1) Tο μοναδικό ελληνικό Philosophy Café (=Φιλοσοφικό Καφενείο) στο Νότιο Ημισφαίριο, λειτουργεί στη Μελβούρνη κάθε πρώτη Τρίτη του μήνα και από ώρα 6.30 μέχρι 8.30 μ.μ. Οι συναντήσεις γίνονται στο κτήριο του Παναρκαδικού Συλλόγου «Ο Κολοκοτρώνης», στο 570 Victoria Street, North Melbourne.
– (2) Κ.Π. Καβάφης, “Ποσειδωνιάται” (πάνω σ΄ένα σχόλιο του Αθήναιου), Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993
– (3) α) «Ma patrie, c’est ma langue» (=πατρίδα μου, είναι η γλώσσα μου) λέει ο Albert Camus. Το ίδιο εκφράζει κι ο Ν. Καζαντζάκης λέγοντας πως «η γλώσσα είναι πατρίδα».
β) Ο Νίκος Γκάτσος στο μελοποιημένο ποίημά του “Μια γλώσσα, μια πατρίδα”, μονολογεί:
«Μια χούφτα είν’ ο άνθρωπος από στυφό προζύμι
γεννιέται σαν αρχάγγελος πεθαίνει σαν αγρίμι
του μένει μόνο στη ζωή μια γλώσσα μια πατρίδα
η πρώτη του παρηγοριά και η στερνή του ελπίδα».
γ) Και ακόμη:
«Πως είναι μια η πατρίδα μας
κι είναι παντού όπου πάμε,
και όπου σταθούμε, μέσα μας
πατρίδα μία γρικάμε,
μία με λογής ονόματα,
πρόσωπα, προσωπίδες.
Δε ζει χωρίς πατρίδες
η ανθρώπινη ψυχή». [Κ. Παλαμάς 1859-1943, «Γνώμες, καρδιές, όσοι Έλληνες», 65-72. Δειλοί και σκληροί στίχοι, 1928. Άπαντα, Θ’. Μπίρης – Γκοβόστης, [1966]. 37.
Read more: http://www.haniotika-nea.gr/patrida-mou-i-glossa-mou/#ixzz3p1eClTfo
Nea on Twitter | haniotika.nea on Facebook