Ο παραθεματικός λόγος (Χ.Ν., 22-6-15)
Posted on 22 Ιουν, 2015 in Δοκιμές | 4 comments
Ο ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
- «Ένα παράθεμα (1) σ΄ένα λόγο, ένα άρθρο ή ένα βιβλίο είναι κάτι σαν όπλο στα χέρια ενός στρατιώτη. Μιλάει από θέση ισχύος»! (Brendan Francis Brown, 1898-1982, τελωνειακός και φιλόσοφος Αμερικανός)
ΜΠΑΙΝΟΥΜΕ για τα καλά στο καλοκαίρι. Με το κλείσιμο των σχολείων μαθητές, δάσκαλοι και γονείς θα αναζητήσουν λίγη δροσιά στη θάλασσα ή στο βουνό. Πιθανόν, με ένα βιβλίο στο χέρι κι ένα μολύβι για υπογραμμίσεις ή σημειώσεις, με μια συζήτηση κι ένα καφέ, μια μπίρα ή ένα αναψυκτικό, θα αναζητήσουμε τη χαλάρωση. Αν βέβαια, η πολιτική της «αριστερής» μας κυβέρνησης στη σύγκρουσή της με τους δανειστές της χώρας, επιτρέψει κάτι τέτοιο και δεν έχουμε κανένα βίαιο καλοκαίρι με μη ελεγχόμενες περιπέτειες. Όλοι ευχόμαστε να βρεθεί η χρυσή τομή με τους «θεσμούς», ώστε να αποφύγουμε μια δίνη που θα μας πισωγυρίσει στις «αλήστου μνήμης» πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες: τότε που το χρήμα ήταν σπάνιο και λέγαμε το ψωμί ψωμάκι.
ΜΙΑ λαϊκή, λοιπόν, θυμοσοφία, μια φράση ή μια μαντινάδα είναι σε θέση να μας εμψυχώσουν, να κάνουν πιο ευχάριστο το έτσι κι αλλιώς βαρύ καλοκαίρι. Η σύντομη σοφία ήταν ανέκαθεν στο μυαλό των γερόντων ή των ατόμων μιας κάποιας ηλικίας, που επιθυμούν με δυο φράσεις να συμπυκνώσουν εμπειρίες και σοφία δεκαετιών. Τέτοιες φράσεις είναι τα λεγόμενα παραθέματα (citations, quotes), οι παροιμίες, τα γνωμικά, μερικοί αποσπασματικοί στίχοι μεγάλων ποιητών, οι φιλοσοφικές μαντινάδες και κάθε σκέψη που, ξεπερνώντας την εποχή της, γίνεται διαχρονική.
ΟΤΑΝ μας ρωτούν γιατί εντάσσουμε παραθέματα στα γραπτά μας, τη στιγμή που αυτά είναι απόψεις άλλων, λέμε πως αυτό, εκτός από μια ιδιαίτερη αγάπη μας στο παράθεμα, αποτελεί και τον τρόπο γραφής μας. Αλλά και ένα modus vivendi, έναν τρόπο ζωής όταν μας αρέσει κάτι. Σε άλλες χώρες υπάρχουν «λεξικά παραθεμάτων», χρήσιμα για τους υποψήφιους των απολυτηρίων ή εισαγωγικών εξετάσεων στα πανεπιστήμια της χώρας τους. Η αναζήτηση της αυθεντικότητας και εγκυρότητας των παραθεμάτων, όταν αυτά προέρχονται από το διαδίκτυο, είναι θέμα του κάθε χρήστη που οφείλει να ανατρέξει στις πηγές τους (συγγραφείς, έργα κ.λπ.). Το ότι πολλά αποδίδονται σε… άγνωστους συγγραφείς τα κάνει πιο αμφισβητήσιμα.
ΚΥΡΙΩΣ, αυτό που δεν επιδιώκουμε με τη χρήση τους είνα η «επίδειξη» γνώσεων όπως, όχι σπάνια, κάνουν οι πολιτικοί στη Βουλή. Τα χρησιμοποιούμε απλά, επειδή
-μας αρέσουν ως απόψεις/σκέψεις. Μια και η ζωή μας είναι σύντομη. Μη προλαβαίνοντας δε να αποκτήσουμε όλες τις εμπειρίες που θα θέλαμε, περισσότερο δε να γευτούμε τις ομορφιές των άλλων πολιτισμών, τις απολαμβάνουμε μέσα στα βιβλία.
-αποτελούν, κατά κάποιο τρόπο, μια κεντρική ιδέα γύρω από την οποία ξετυλίγουμε το νήμα των δικών μας απόψεων/θέσεων πάνω σ΄ένα θέμα (παρά-θέμα), σε συνδυασμό πάντα με την καθημερινότητα, ελληνική ή παγκόσμια.
-είναι όμορφες και «ζουμερές», γι αυτό και θέλουμε να μας συνοδεύουν σε κάθε στιγμή της ζωής μας. Τις κοινοποιούμε, μέσω του γραπτού λόγου, στους άλλους, ώστε κι αυτοί να συμμετέχουν «στα ωραία του κόσμου». Η δε αποδοχή που εισπράττουμε μας ενθαρρύνει στο να επιμένουμε στον τρόπο. Τις επικαλούμαστε και στις παρέες: είτε για να ενισχύσουμε ένα επιχείρημα, είτε ως μια στοιχειώδη και λιτή απάντηση σε κάποια ερώτηση ή μια «υποβολιμαία» φιλική επίθεση!
ΜΠΟΡΕΙ στη ζωή να ξεχνούμε πρόσωπα, γεγονότα, αριθμούς τηλεφώνων, διευθύνσεις. Όμως, μερικές φράσεις, λέξεις, δίστιχα, μαντινάδες, ή συμβουλές που σε κρίσιμη περίοδο ακούσαμε από κάποιο σημαίνον πρόσωπο (γονιό, συγγενή, δάσκαλο κ.λπ.), μένουν ανεξίτηλες στο μυαλό. Προσωπικά θυμάμαι χαρακτηριστικές και καλοπροαίρετες «λεκτικές παρεμβάσεις» στη ζωή μου από φίλους, δασκάλους, καθηγητές, ομαδάρχισσες (στις Παιδοπόλεις) των οποίων η συμβουλή άλλαξε άρδην τη ζωή μου. Ευγνωμονώ αυτά τα άτομα, γιατί υπήρξαν γενναιόδωρα, αφού ο λόγος τους ακούστηκε (και εισακούστηκε) στην κατάλληλη στιγμή.
ΑΥΤΗ είναι η δύναμη ενός ορθού λόγου: να είναι καταλυτικός.
ΤΟ ΙΔΙΟ συμβαίνει και με τα παραθέματα: υπάρχει κάποια βασική αιτία που τα κάνει να καταγράφονται στο μυαλό, να μας αρέσουν, να θέλουμε να τα απομνημονεύσουμε, να τα ακολουθήσουμε ως «εντολές ζωής», να επιδιώξουμε να γίνουν τρόπος ζωής. Τα συν-ταιριάζουμε ανάλογα με τα όσα μας συμβαίνουν. Αλλά και για τον κάθε απλό άνθρωπο, είτε πρόκειται για λόγια διάσημων συγγραφέων, είτε για λαϊκή σοφία, το άρωμα ενός παραθέματος τον συνοδεύει σαν σκιά στη ζωή του («Θυμάστε κ. καθηγητά που μού είχατε πει αυτό…;»).
ΕΠΙΣΗΣ, δεν είναι τυχαίο ότι το διαδίκτυο (Internet) βρίθει από παραθέματα πρακτικής φιλοσοφίας που αποσκοπούν στη βελτίωση της ζωής ή απλά στο να την ομορφήνουν. Ούτε είναι τυχαίο ότι ο κ. Τσίπρας, ο πρωθυπουργός, σε κείμενο-παρέμβασή του προς τον γερμανικό λαό (εφημερίδα Tagesspiegel, 17/6) αναφέρεται σε μια ρήση του Γερμανού φιλοσόφου Αρθούρου Σοπενχάουερ!
ΣΤΟ ΚΑΤΩ-ΚΑΤΩ τί άλλο είναι η ζωή μας, αν δεν είναι ένας συνεχής αγώνας αυτοβελτίωσης; Μάλιστα, δεν είναι σωστό να μένουμε προσκολλημμένοι μόνο στη μια πλευρά της που περιέχει χαρές και θλίψεις. Υπάρχει κι ο στοχασμός. Λέγεται πως «η ζωή μοιάζει με ένα ουράνιο τόξο που, για να δεις τα χρώματά του, πρέπει να υπάρχει βροχή και ήλιος». Στις αποχρώσεις του ουράνιου τόξου προσθέστε μερικά παραθέματα: ίσως το περιεχόμενό τους απαλύνει τις στενοχώριες ή αυξήσει τις χαρές σας. Ίσως σας διδάξει ή σας κάνει να φιλοσοφήσετε. Ή, σας μεταδώσει την αισιοδοξία, σε πείσμα των καιρών μας.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Παράθεμα είναι κάθε απόσπασμα έργου κάποιου συγγραφέα, που παρατίθεται αυτούσιο (ή σε μετάφραση όταν είναι αλλόγλωσσο). Χρησιμοποιείται σε κείμενό μας ή στον προφορικό λόγο. Συνώνυμες λέξεις είναι η ρήση, το ρητό, το απόφθεγμα που δηλώνουν εύστοχες και επιγραμματικά διατυπωμένες απόψεις ή κρίσεις εκφρασμένες από μια γνωστή προσωπικότητα (πνευματική, επιστημονική, πολιτική, καλλιτεχνική κλπ.) Επικαλούμαστε ένα παράθεμα σε ομιλίες («Όπως λέει κι ο…») ή κείμενα, για να προσδώσουμε κύρος και αξιοπιστία στα λεγόμενα/γραφόμενά μας.
Aγαπημενε μου ξαδελφε σε φιλω και σε καλησπεριζω.Εχω δυο μερες που ειμαι παρεα με τις σκεψεις σου στο διαδικτυο,αφορμη πηρα απο το ημερολογιο του λατρευτου μας θειου.Λυπαμαι, ειλικρινα και θεωρω οτι ηταν μεγαλη ατυχια να εισαι απων απο τη ζωη μου.Πιστευω οτι θα ειχα να διδαχθω πολλα,ν΄ανταλλαξω αποψεις δια ζωσης και οχι με μυνηματα.Ομολογω οτι ηταν γεματα αυτα τα δυο απογευματα.ΣΕ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ.Να μου φιλησεις την αγαπητη Χριστινα και τα παιδια σου.
Υ.Γ το βιβλιο Δεκαοχτω και κατι… που μπορω να το βρω;
Μέλη μου,
Σ’ ευχαριστώ για τα ειλικρινή και συμπαθητικά σου λόγια. Πήρα δυο φορές τηλέφωνο τη μέρα της κηδείας της μητέρας σας, για να εκφράσω τη συμπάθειά μας, αλλά ευνόητο ήταν ότι θα δυσκολευόμουν να έχω απάντησή σας.
Εν πάση περιπτώσει και τώρα, εγώ και η Χριστίνη, σας εκφράζουμε τα συλληπητήριά μας. Ο Θεός να σας έχει γερούς να τη θυμάστε όλοι σας.
Ελπίζω τα παιδιά να είναι καλά, όπως κι εσύ.
Εγώ είχα την περιπέτεια με την εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς στο “ΥΓΕΙΑ”, πέρσι σαν σήμερα. Όλα τώρα πάνε σχετικά καλά.
Για το βιβλίο “Δεκαοκτώ και κάτι “, γράψε μου σε ποια δ/νση να σου το στείλω.
Με τις καλύτερες ευχές μας για όλους σας.
Στ.Γ.Κ.
Σταυρο μου, Μετα απο το θανατο της μανας μου δεν επεστρεψα στο σπιτι αλλα εφυγα για Κομοτηνη,εκει βρισκομαι το καλοκαιρι.Σχετικα με την περιπετεια της υγειας σου δεν γνωριζα, το μονο που ειχα μαθει ηταν για κατι δερματικο που σε ταλαιπωρουσε.Ευχομαι ολοψυχα να ειναι το τελευταιο, να εισαι γερος και να προσεχεις για να συνεχιζεις να γραφεις αυτες τις σκεψεις και αποψεις που τις εχουμε αναγκη.
Το βιβλιο θα μου το στειλεις στο ονομα Μυλωνας Μοσχος ,υπαλληλο ΕΛΤΑ Κομοτηνης.
Τα παιδια μου ειναι καλα και παλευουν τη ζωη σ΄αυτη τη δυσκολη κατασταση.Ευχομαι και τα δικα σου να ειναι καλα και μακαρι να αλλαξει κατι προς το καλυτερο γι΄αυτα.
Σας στελνω την αγαπη μου,και σας φιλω.
Μελη.
Σταυρο μου καλημερα,
Σ΄ευχαριστω πολυ,το βιβλιο εχει ερθει. Δεν το παρελαβα ακομη γιατι ο γαμπρος του Γιαννη μενει σε αλλο χωριο συντομα ομως θα συναντηθουμε καιθα το εχω στα χερια μου.
Φιλια πολλα.
Μελη.